Karakter en bestemming
In de Midrasj-literatuur worden eigenschappen van het plantenrijk verbonden met het karakter en de bestemming van het Joodse volk. “Waarom wordt het Joodse volk vergeleken met een olijfboom? Zoals de olijf pas olie voortbrengt nadat hij is fijngestampt, zal het Joodse volk pas na veel lijden de rechte weg terugvinden. Maar deze vergelijking brengt ook hoop: zoals de olijfboom nooit zijn bladeren verliest, kan het Joodse volk nooit vernietigd worden.”
De diaspora wordt als volgt verklaard: “Waarom wordt Israël vergeleken met de wijnstok? Wanneer een boer de kwaliteit van zijn wijnstokken wil verbeteren, verplant hij ze van plaats tot plaats. G’d wilde Israël bekend maken in de wereld en deed het verhuizen door de hele wereld, zodat alle wereldbewoners bekend zouden worden met de Tora.” De geestelijke groei werd met de vijgenboom verbonden: “Zoals de vruchten van de vijgenboom niet in één keer worden geoogst, maar beetje bij beetje, zo is het ook met Torakennis. De Tora kan niet in één jaar worden geleerd; slechts stap voor stap kan de geest groeien!”.
Begin en eindpunt
Het Jodendom biedt een duidelijk perspectief op de begrippen tijd en geschiedenis. De schepping vormt het absolute begin, de wetgeving op de Sinaï de as en het Messiaanse tijdperk is het eindpunt, waarna de wereld weer ‘oplost’ in G’d. Deze momenten worden botanisch geleid.
1. Aan het begin van de Schepping plantte G’d een tuin in Eden waar de heerlijkste bomen groeiden, en plaatste daar Adam in.
2. Bij de wetgeving op de Sinaï veranderde de woestijn in een bloeiende tuin; daarom versieren wij op Sjawoe’ot de synagoge met bloemen en planten.
3. Hoopgevend is de Joodse traditie over de komst van de Masjie’ach. Rabbi Abba zei: “Er is geen duidelijker voorteken dan de terugkeer van het volk naar zijn land. Wanneer de bomen weer op Israëls bodem zullen bloeien, is het begin van het Messiaanse tijdperk in zicht.”
Milieu, schotels en vonken
Het Nieuwjaar der bomen, Toe Bisjwat, voert ons terug naar de allereerste boom in de Joodse geschiedenis, de boom van kennis van goed en kwaad. Het heeft mij altijd bevreemd, dat in West-Europa de schaduwrijke ‘boom der kennis’, zoals beschreven in het eerste boek van de Tora, klakkeloos als een appelboom wordt neergezet.
In de Talmoed vinden wij hierover vier meningen:
1. Volgens de eerste mening was het een vijgenboom, omdat de mens bedekt werd met vijgenbladen na de Zondeval. Met de vrucht waarmee hij gezondigd had, moest hij zich kleden.
2. Een tweede visie stelt, dat de boom een etrog was, waarmee wij tegenwoordig op het Loofhuttenfeest (Soekot) als één van de vier plantensoorten schudden.
3. Een derde mening gaat ervan uit dat het de wijnstok was, omdat wijn tot zonde brengt.
4. Een vierde opvatting stelt, dat de boom van kennis gewoon graan was omdat de mens pas verstand krijgt tegen de tijd dat hij graanproducten begint te eten.
In de Middeleeuwse kunst wordt de befaamde boom echter als een appelboom voorgesteld. De reden hiervoor is ongetwijfeld, dat de Germanen en Kelten appelen als ‘vruchten van de eeuwige jeugd’ beschouwden.
©Dayan mr. drs. R. Evers 2013
|