De klimaattop in Parijs liep 12 december ten einde. Vrijwel iedereen was hiermee bezig. En terecht. Want als we hier code rood krijgen zoals op 8 december in Peking vanwege de rampzalige luchtkwaliteit, sluiten de scholen en moeten we allemaal te voet naar ons werk of de supermarkt.

Het morele plus van overleg in Parijs
Na alle bemoedigende speeches van de meest uiteenlopende wereldleiders zit ik na afloop toch met een soort `day-after’ kater. Er is veel gesproken maar alles ligt nog open. Er was eenheid en urgentie. Maar wordt het ook wat met de reductie van de CO2-uitstoot in de praktijk?

Wat was de essentie van de klimaattop?
Het ging uiteindelijk om lijfsbehoud en zelfbescherming. Niemand in de Lage Landen wil verhuizen of verdrinken vanwege een smeltende poolkap. We strijden dus tegen de opwarming uit puur – gerechtvaardigd – eigenbelang. G’d heeft het universum opzettelijk onvolmaakt geschapen om de mens een eervolle plaats te geven als G’ds partner om de wereld te vervolmaken.

Ik kijk om me heen. Was de wereld volmaakt geweest, dan hadden wij mensen niets kunnen toevoegen aan het heelal. Het klimaat veranderde de afgelopen millennia regelmatig. Maar juist nu wordt ons pijnlijk duidelijk, dat de klimaatsveranderingen vooral door de mens zijn veroorzaakt.

Vreselijk! G’ds partner – de mens – blijkt nu de grote vervuiler en kwade geest achter de opwarming. Wij hebben een vrije keus en kunnen zelf beslissen of we zo kwalijk bezig willen blijven of dat we ons leven beteren. De mens is naar G’ds beeld geschapen, lees ik in Genesis 1:27. Zoals het Opperwezen vrij is, kan de mens naar eigen inzicht beslissen wat hij wil. G’d wil dat iedereen het goede kiest.

Ik weet, dat G’d de wereld heeft geschapen om haar te bevolken, haar te bewerken en te bewaren (Gen. 2:16). De mens draagt als enige schepsel het beeld van G’d in zich. Hij/zij is de enige G’ddelijke beelddrager. “Vervult de aarde en bedwingt haar” (Gen. 1:28) zegt G’d tegen Adam en Eva. G’d heeft ons waarden en normen meegegeven. Het ecologisch behoud van de wereld is zo een norm maar er is meer. Wij kregen toestemming in “bedwingt haar” om energiebronnen en natuurschatten te gebruiken. De hogere norm van `bal tasjchiet’ – `vernietig niet’ (Deut. 20:19) geeft aan, dat wij ons tot G’d en de natuur verhouden in een geheel van onderlinge relaties.

We horen veel over het `navolgen in G’ds wegen’, imitatio Dei. Gelijk G’d voor het goede, rechtmatige en opbouwende kiest, moeten wij positief, rechtvaardig en constructief zijn. De natuur geweld aandoen – en onszelf daarmee uiteindelijk bijna vernietigen door een onleefbaar klimaat te creëren – druist tegen alles in wat G’d met de wereld voorhad. Sterker bewustzijn op vier niveaus

Dat wij tegenwoordig zoveel bezig zijn met de natuur en het klimaat, is gewoon zelfbehoud. Maar ik voel in het kielzog van de Klimaattop 2015 een meerwaarde. Ik voel me meer – moreler, verantwoordelijker en socialer – verbonden met de wereld. Misschien kunnen we spreken van vier niveaus van hoger bewustzijn:

1. Een intensiever relationeel bewustzijn
2. Een sterker moreel bewustzijn
3. Een groter verantwoordelijkheidsgevoel
4. Een breder sociaal bewustzijn, verbondsdenken.

1. Een intensiever relationeel bewustzijn
Door de klimaatcrisis zijn wij veel dieper gaan beseffen, dat ons leven zich afspeelt in een netwerk van betrekkingen tussen onszelf, de Schepper, onze medemensen van alle uithoeken der aarde, de dieren, planten en de aarde. Alle onderdelen van de Schepping staan in verband met de mens. Het `netwerk-denken’ is typisch Bijbels gedachtengoed. Alleen samen kunnen we iets bereiken.

2. Een sterker moreel bewustzijn
De dreigende gevolgen van de opwarming van de aarde doen een dringend beroep op het geweten van de mensheid. Ik zie de Tora (Bijbel) niet als een wet maar veeleer een Openbaring over de plaats en de verantwoordelijkheden van de mens. G’d heeft ons hogere waarden en normen meegegeven. Die concretiseren is onze morele taak. Op Sjabbat (dag van het stoppen) rust niet alleen de mens. Wij laten ook de natuur even met rust. Onze dieren zijn vrij en ook onze auto’s en computers zijn even `off-line’. De grootste uitdaging voor de moderne mens is zelfbeperking. Onze creativiteit dreigt uit de hand te lopen. Zelfbeperking is daarom de enige garantie voor de meest fundamentele vorm van vrijheid, namelijk vrijwaring van ondergang. Onze consumptie beperken ten behoeve van het milieu is nu een dringende norm geworden.

3. Een groter verantwoordelijkheidsgevoel
Door het milieuprobleem ontstaat nu een ethiek van verantwoordelijkheid tegenover onze omgeving. Wij hebben de vrije keus maar zijn tegelijkertijd verantwoordelijk voor onze keuzen. Juist nu worden we keihard met onze neus op onze onverantwoordelijkheid van de afgelopen eeuw gedrukt.

Absolute vrijheid bestaat niet. Wij voelen ons fijn als wij niet gehinderd worden om onze persoonlijke doelen na te streven. Maar wij leven onze verantwoordelijkheden pas na als wij vrijwillig doen wat wij als verantwoordelijke mensen niet mogen laten liggen: de zorg voor het milieu en alles in onze omgeving. Die keuze moet ons worden ingegeven door onze positieve, constructieve instelling als onze eigen vrije wil.

4. Een breder sociaal bewustzijn: verbondsdenken
Partner worden in het Scheppingsproces krijgt door ons klimaat bewustzijn een extra impuls en inhoud. Het is een vorm van Verbond denken. De mens blijkt niet te leven als een los atoom. Hij is geen geïsoleerd eilandje. Leven is interactie, met alles om ons heen. En dat schept een immense verantwoordelijkheid…

Na de kater, kreeg ik deze inzichten. Ik ben partner geworden in het Scheppingsproces. G’d zij dank!

©Dayan Evers 2015