| Chatgp en pesika, het paskenen (beslissen) inzake de halacha, de joodse wet |
| Publicatiedatum: maandag 11 september 2023 |
Auteur: Opperrabbijn Evers | 2.157 keer gelezen |
|
|
| Opperrabbijn R. Evers, Wetenschap » |
|
|
 Ik kreeg een vraag. Kan AI [Artificial Intelligence] ooit het paskenproces overnemen en meer eenheid brengen in de manier waarop Rabbijnen paskenen (beslissen)?
Door gebrek aan kennis van AI is het mij zeer moeilijk een zinnig oordeel te geven. Duidelijk moge zijn dat vele technische aspecten van het paskenen door AI kunnen worden overgenomen als voorbereiding op het paskenen. Het verzamelen en rubriceren van relevante gegevens voor een psak dien (rabbinaal oordeel of vonnis) worden reeds overgenomen door verschillende aspecten van AI.
NEE!!
Mijn gevoel zegt mij - uiteraard gebaseerd op de joodse bronnen en enige ervaring - dat een 'machine' - hoe intelligent ook - het echte paskenen - evenals het berechten - niet zal kunnen of niet zal mogen overnemen.
De nesjama-factor
De Tora vereist voor een geldige psak din, dat er zeer geleerde, ervaren en oprechte mensen (3 of 23 of 71) deelnemen aan de besluitvorming. Het gaat hierbij vaak om het afwegen van vele imponderabilia – moeilijk te definiëren factoren - die vaak intuitief kunnen worden aangevoeld en worden verwerkt door gequalificeerde mensen met een nesjama, een G'ddelijke ziel, die veel meer is dan alleen een som totaal van kennis, gegevens en procedures.
G'ddelijke inspiratie
Dit G'ddelijk gegeven waarbij ook nog het aspect van 'Elokiem nitsav be'adat Keel' (G'd staat in de raad van de rechters) speelt, oftewel de G'ddelijke inspiratie die nodig is om tot een goede psak din (vonnis of beslissing) te komen, moet noodzakelijkerwijs ontbreken bij een machinematige psak din: ‘G’d laat zijn Sjechina (G’ddelijke Aanwezigheid) niet rusten op etsiem we’awaniem’ (hout en steen). Gebrek aan moreel denken Ik worstel ook enorm met dit onderwerp want duidelijk moge zijn dat AI of een computer voorlopig niet moreel kan denken maar ook dit zal binnenkort door een ‚moesartochniet‘ – een moraalprogramma worden ingehaald. Maar pre geprogrammeerd ethisch denken mist nog steeds de ‘G’ddelijke touch’, die iedere echt kosjere psak dien niet kan ontberen.
Afwegen van nuances
Nuances in de grote werken van de Poskiem (beslissende rabbijnen) oftewel het bestand/basale gegevens/basisprogramma van de halacha zullen voorlopig nog niet goed afgewogen kunnen worden door de computer maar – ik geef toe - ook dit is wellicht nog een kwestie van tijd.
Meer focussen op onze aangeboren menselijkheid met een vleugje G’ddelijkheid
De menselijke factor bij het paskenen dwz. een uitweg vinden waar dingen via de hoofdlijnen niet kunnen maar gezien de omstandigheden of het geval wel op andere wijze zouden kunnen worden opgelost, zal op den duur wellicht ook door nieuwe en betere programma’s kunnen worden overgenomen.
Maar ook hier geldt weer: de Tora en Talmoed eisen, dat hier mensen met een G’ddelijke ziel geïnvolveerd moeten zijn. Daarzonder kunnen – over enige tijd – wellicht wel technisch juiste beslissingen worden genomen. Niettemin blijft de G’ddelijke factor, die alleen via de menselijke nesjomme hier op aarde zijn beslag kan krijgen, uiteindelijk van doorslaggevend belang.
Hoger functioneren
Dit bevestigt mijn gevoel dat wij met al die nieuwe software op een hoger niveau moeten gaan functioneren. Dit betekent, dat wij na een aantal revolutionaire ontwikkelingen in de informatietechnologie ons veel meer moeten en kunnen focussen op onze aangeboren menselijkheid met een vleugje G’ddelijkheid.
Brain-computer interface van Elon Musk
Naar aanleiding van de nieuwe voorstellen van Elon Musk om een brain-computer interface te introduceren, heb ik al lang geleden het gevoel gekregen, dat we aan het begin staan van enorme innoverende ontwikkelingen. De nadruk zal in de toekomst niet meer zo liggen op veel kennis. Via de chip in onze hersenen zullen we met alle voorradige kennis in de wereld verbonden zijn. 2x2=4 weten we zodra we met de computer verbonden zijn. En ook de hoofdstad van Uganda zullen we automatisch weten en niet meer in ons hoofd hoeven te stampen.
Toekomst: constant nieuwe en abstractere verbindingen leggen
De nadruk zal komen te liggen op hoe we al die kennis op een steeds hoger niveau met elkaar kunnen verbinden: netwerken en nieuwe, hogere abstracties, die steeds nieuwere en hogere kennis zullen genereren.
De Talmoed vraagt: “Wat doet G’d na de schepping van de wereld?”. En het antwoord luidt: ‘G’d maakt sjidoechiem’ – dat ik in dit kader vertaal als: steeds nieuwe verbindingen. En dit is een proces dat steeds hoger reikt en ons steeds dichter bij G’d brengt.
G’d is ‘Een-sof’, eindeloos, en zo is ook zijn wereld en dus ook de wereld van technologie en informatica. Er lokt ons een glorieuze nieuwe toekomst horizon, die zijn weerga niet kent.
De openingsvraag: zal AI meer eenheid brengen in het paskenen (halachisch beslissen)?
Ik denk van niet omdat iedere grote groepering in het Jodendom inmiddels zijn eigen pasken- of beslistradities en gewoonten heeft, waar iedereen in zijn eigen groep gaarne aan vasthoudt. Die eenheid komt er dus voorlopig niet. Ook in dit opzicht is onze hoop gevestigd op de komst van de Masjiach, die de oorspronkelijke eenheid zal herstellen, bimhera wejamenoe, gauw in onze dagen!
ChatGPT
|
|
|