De wolf wordt al duizenden jaren vervolgd, met periodes van intensieve jacht en vervolging die variëren afhankelijk van de regio en het tijdperk. In de prehistorie werden wolven waarschijnlijk al door vroege menselijke gemeenschappen bejaagd vanwege concurrentie om prooi. Toch was er in de oudste tijden ook een geweldige samenwerking tussen de mens en de wolven. Hoewel wolven werden gezien als concurrenten vanwege hun jacht op dezelfde prooien, tegelijkertijd inspireerde de sociale structuur van de wolf, zoals samenwerken in een roedel, vroege menselijke samenlevingen en hun jachtstrategieën. De band tussen de inheemse volkeren van Amerika en wolven is doordrenkt van respect, symboliek en een gedeelde verbondenheid met de natuur. In de culturen van deze volkeren nemen wolven een bijzondere plaats in, niet slechts als dieren, maar als spirituele gidsen, leraren en trouwe bondgenoten. Deze relatie belichaamt een harmonieuze kijk op het leven, waarin mens en natuur onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn.
Echter in de middeleeuwen nam in Europa de vervolging toe door de verspreiding van landbouw. Wolven werden als bedreiging gezien voor vee en als symbolen van kwaad in folklore en religieuze verhalen. In ons artikel “Waar komen de wolvenhaat en angst vandaan?” gaan we daar dieper op in.
In 17e-19e eeuw vonden Intensieve uitroeiingscampagnes plaats in veel delen van Europa en Noord-Amerika. Met vuurwapens en gif werden wolven massaal gedood. Overheden betaalden vaak aantrekkelijke premies voor het doden van wolven.
In de twintigste eeuw was de wolf in veel westerse landen lokaal uitgestorven. In de VS bijvoorbeeld werd de wolf in de meeste staten uitgeroeid tot de jaren 1940.
Hoewel de wolf sinds de tweede helft van de 20e eeuw in veel landen beschermd is, blijft hij slachtoffer van vervolging. In juridische grijze gebieden worden beschermde wolven vaak illegaal bejaagd, ondanks hun beschermde status. Angst en conflicten met veehouders spelen hierbij een grote rol, aangezien boeren en herders wolven zien als een bedreiging voor hun vee, wat geregeld tot spanningen leidt. Daarnaast is er sprake van politieke en culturele weerstand: in sommige regio’s wordt de terugkeer van de wolf met wantrouwen ontvangen, wat zorgt voor controverse rond beheer en bescherming. In Europa en Noord-Amerika zijn wolven dankzij beschermingsprogramma’s en wetgeving (zoals de Habitatrichtlijn in de EU en de Endangered Species Act in de VS) teruggekeerd naar gebieden waar ze lange tijd afwezig waren. Toch worden wolven nog steeds vervolgd en vermoord. Vaak illegaal, of door vergiftiging, stroperij en politieke druk om beschermende maatregelen af te zwakken. Vaak gaat dit met marteling gepaard. Een voorbeeld is dit artikel. Het internet staat vol met voorbeelden en schokkende afbeeldingen die een gezond mens niet kan verdragen.
Wat een hard feit is, is dat de wolf al enkele duizenden jaren wordt vervolgd, met pieken in intensiteit tijdens de middeleeuwen en de moderne periode van landbouwontwikkeling. Hoewel beschermingsmaatregelen de wolf in sommige gebieden helpen herstellen, is de vervolging in sommige regio’s nog steeds gaande, vaak ingegeven door angst, economische belangen en culturele opvattingen.
De christelijke specifieke rol in wolven vervolging De rol van christenen in de historische vervolging van wolven is diep verweven met de culturele, religieuze en maatschappelijke opvattingen die zich ontwikkelden in middeleeuws Europa. Deze opvattingen werden sterk beïnvloed door christelijke symboliek, de uitbreiding van de landbouw en het verlangen om de natuur te domineren, waardoor wolven vaak in een negatief daglicht kwamen te staan. In de Bijbel worden wolven geregeld gebruikt als symbolen van gevaar, roofzucht en verraad. Zo worden valse profeten in Mattheüs 7:15 beschreven als wolven in schaapskleren, een metafoor voor bedrog en kwaad. De auteur werd onlangs nog door een fractielid van de CU met deze tekst geconfronteerd om zijn negatieve standpunt van de wolf te verdedigen.
Wolven werden vaak tegen over het beeld van de herder geplaatst, die hun verlosser of spirituele leiders vertegenwoordigt, beschermers van de gelovigen tegen bedreigingen. In christelijke literatuur werden wolven ook geassocieerd met zonde, chaos en het kwaad. Ze fungeerden als metaforen voor roofzuchtige krachten die de christelijke gemeenschap bedreigden, zoals ketterij en morele corruptie.
In middeleeuws christelijk Europa werden wolven gevreesd vanwege de bedreiging die zij vormden voor zowel vee als mensen. Deze angst werd versterkt door het bijgeloof dat wolven verbond met hekserij en demonische krachten. Soms werden wolven zelfs beschouwd als agenten van de duivel, wat hun demonisering vergemakkelijkte en hun vervolging rechtvaardigde. Folklore speelde hier een grote rol, met verhalen zoals Roodkapje, die het beeld van wolven als sluwe en gevaarlijke roofdieren versterkten. Deze verhalen droegen vaak christelijke morele lessen uit, waarin de wolf werd gepresenteerd als een symbool van kwaad dat moest worden overwonnen. Hoewel de kerk niet expliciet opriep tot de vervolging van wolven, droegen haar leerstellingen en het symbolisch gebruik van de wolf bij aan een culturele mentaliteit waarin de uitroeiing van wolven gerechtvaardigd werd. Geestelijken en religieuze leiders ondersteunden vaak lokale inspanningen om vee en gemeenschappen te beschermen tegen vermeende bedreigingen, waaronder wolven. Christelijke monarchieën en feodale heren boden daarnaast premies voor het doden van wolven. Deze georganiseerde jachten werden beschouwd als een manier om christelijke gemeenschappen en hun levensonderhoud te beschermen.
Naarmate het christelijke Europa zich agrarisch uitbreidde, werden bossen gekapt om plaats te maken voor landbouwgrond. Dit verdreef wolven uit hun natuurlijke leefomgeving en vergrootte het conflict tussen mensen en wolven over vee. De uitbreiding van het christendom ging vaak hand in hand met deze landbouwontwikkeling, wat de associatie tussen het geloof en de dominantie over de natuur verder versterkte. Het idee van heerschappij, zoals vastgelegd in Genesis 1:26, werd geïnterpreteerd als het recht van de mens om soorten zoals wolven te beheersen of uit te roeien als zij een bedreiging vormden voor het overleven van de mens. Precies wat de SGP tijdens de Commissievergadering LWM op 11 september 2024 deed.
Wat de redenen of belangen ook mogen zijn, de SGP en BBB hebben in verschillende provincies samengewerkt om maatregelen te treffen tegen de wolf. Hoewel het precieze belang van de SGP niet volledig duidelijk is, staat vast dat zij actief de samenwerking hebben gezocht met anti-wolf groeperingen en individuen. De SGP zou zich echter Bijbelvast moeten uitspreken in haar standpunt over de wolf. In dit geval lijkt de Bijbel ofwel verkeerd te worden geïnterpreteerd, ofwel naar eigen inzicht te worden aangepast, waardoor de acties van de SGP niet in lijn zijn met wat Bijbels geoorloofd is. Een treffend voorbeeld hiervan is de jacht, een praktijk die door de SGP wordt ondersteund.
De SGP beschouwt jacht als een essentieel onderdeel van goed natuurbeheer, iets wat door de Bijbel expliciet verboden wordt. Volgens de partij kan jacht voorkomen dat dierenpopulaties te groot worden, wat honger en ziektes kan veroorzaken. De mens weet weer beter dan Hasjem.
De SGP benadrukt het belang van jagers bij het beschermen van jonge weide- en akkervogels tegen roofdieren. De partij pleit voor meer ruimte voor de jacht op vossen en andere predatoren, bijvoorbeeld door het toestaan van jacht in de randen van de nacht, aangezien vossen vooral 's nachts actief zijn.
Hoewel wolven nog maar recent zijn teruggekeerd naar Nederland en België, tonen studies in vergelijkbare ecosystemen in Europa en Noord-Amerika - ook in Nederland - aan dat hun aanwezigheid een positieve invloed kan hebben. In Nederland is bijvoorbeeld vastgesteld dat de terugkeer van de wolf in gebieden zoals de Veluwe bijdraagt aan het herstel van natuurlijke processen. Door de aantallen en het gedrag van herten te reguleren, krijgen jonge bomen en struiken meer ruimte om te groeien, wat resulteert in een toename van de biodiversiteit in het bos.
Het beheer op wolven, waar de SGP voor staat, is Bijbels volledig verboden. Dit komt doordat wolven een belangrijke rol spelen bij het reguleren van populaties van grote grazers zoals edelherten en reeën. In ecosystemen zonder natuurlijke predatoren kunnen deze dieren door overbegrazing aanzienlijke schade toebrengen aan vegetatie en bossen. Door de aantallen prooidieren in balans te houden, krijgen planten en bomen de kans om te herstellen. Dit herstel bevordert de biodiversiteit, omdat het een positieve invloed heeft op insecten, vogels en andere diersoorten die afhankelijk zijn van een gezond ecosysteem. Zo jagen wolven met name op jonge, zwakke, zieke en oudere dieren waardoor de populatie gezond blijft en op juiste aantal. Zoals wolven dus een bijzondere rol hebben in het gezond houden van onze ecosystemen, geldt dit ook voor het gezond houden van veestapels. Wolven pikken instinctief zieke, zwakke of oudere dieren als prooi uit. Hierdoor helpen ze actief mee om de verspreiding van ziekten zoals mond- en klauwzeer (MKZ) te voorkomen. Dit laat zien hoe essentieel hun aanwezigheid is in het grotere geheel van onze natuurlijke wereld.
In “Waar komen de wolvenhaat en angst vandaan?” schreven we al uitgebreid dat jagen over het algemeen wordt afgekeurd in het Jodendom, en jagen voor de sport wordt in het bijzonder afgekeurd vanwege ethische en religieuze overwegingen. De Torah, de Bijbel, legt sterk de nadruk op medeleven met dieren, en het veroorzaken van onnodig lijden wordt als onacceptabel beschouwd. Dit maakt jagen waarbij dierenleed vrijwel onvermijdelijk is, onverenigbaar met deze principes. Verbod op tsa'ar ba'alei chajiem (het voorkomen van dierenmishandeling) wordt overtreden.
Daarnaast wordt het moedwillig doden van dieren zonder een noodzakelijk doel, zoals voedsel of bescherming, gezien als verspilling - bal tasjchit - en is dit verboden volgens de regels van de Joodse wet. Jagen wordt ook afgewezen vanwege de ethische implicaties, omdat het agressie of ongevoeligheid voor het leven kan aanmoedigen, terwijl het Jodendom juist vriendelijkheid en respect voor alle schepsels hoog in het vaandel heeft staan.
Jagen kan in bepaalde gevallen worden toegestaan, zoals wanneer het noodzakelijk is voor overleving of het verkrijgen van voedsel, mits de wetten van koosjer slachten voor de Joden worden nageleefd. Ook kan jacht gerechtvaardigd zijn als het nodig is om mensenlevens te beschermen of om aanzienlijke schade te voorkomen. In dit kader brengen boeren en hun christelijke sympathisanten vaak de noodzaak van het afschieten van wolven naar voren ter bescherming van hun vee. Hierbij wordt echter geen rekening gehouden met Dina d'Malchoeta Dina, de verplichting om de wet van het land na te leven.
Recreatieve jacht staat haaks op Joodse waarden die mededogen en verantwoordelijk rentmeesterschap over de schepping centraal stellen. Bovendien is het beheer van wolven ecologisch gezien onnodig gebleken, wat betekent dat dergelijke praktijken als plezierjacht worden aangemerkt. Dit maakt het volgens de Bijbel op meerdere gronden verboden: zowel vanwege het veroorzaken van onnodig leed als vanwege het gebrek aan een rechtvaardige noodzaak.
In het volgende hoofdstuk werken wij deze concepten verder uit.
Conclusie
De relatie tussen wolven en mensen is door de geschiedenis heen een verhaal geweest van angst, respect, fascinatie en soms ook conflict. Waar inheemse volkeren de wolf vaak eerder als een spirituele gids en symbool van harmonie met de natuur zagen, ontwikkelde zich in middeleeuws Europa een ander beeld. Door christelijke symboliek en verhalen werd de wolf vaak geassocieerd met gevaar en bedreiging. Metaforen uit de Bijbel, zoals de wolf in schaapskleren, en volksverhalen zoals "Roodkapje" hebben deze perceptie versterkt en zo bijgedragen aan de vervolging van wolven in die tijd. De interpretatie van teksten zoals Bereesjiet/Gen. 1:26, waarin de mens wordt aangemoedigd om heerschappij over de natuur uit te oefenen, werd vaak opgevat als een rechtvaardiging voor de bestrijding van wolven om het vee en de gemeenschap te beschermen. Dit leidde tot een eeuwenlange strijd tegen de wolf, die niet alleen als een roofdier, maar ook als een symbool van gevaar en kwaad werd gezien.
Gelukkig zijn de tijden veranderd. Moderne inzichten benadrukken hoe belangrijk wolven zijn voor het behoud van de ecologische balans. In plaats van ze te vrezen, begrijpen we nu beter de cruciale rol die ze spelen in het beheren van gezonde ecosystemen. Deze nieuwe kijk nodigt ons uit om niet alleen ecologisch verantwoordelijkheid te nemen, maar ook moreel na te denken over hoe we omgaan met de natuur.
Dit biedt voor het christelijke erfgoed een mooie kans voor bezinning. Hoe kunnen we de waarden van respect, mededogen en rentmeesterschap inzetten om harmonie met de natuur te bevorderen? De wolf, met zijn sterke symboliek van samenwerking en balans, herinnert ons eraan dat er ruimte is voor co-existentie tussen mens en natuur. Zijn verhaal nodigt ons uit om met meer begrip naar de wereld te kijken en samen te bouwen aan een toekomst waarin mens en natuur in harmonie kunnen samenleven.