De Joodse mensen zijn als een stapel walnoten.
Wanneer en walnoot verwijderd wordt, is ieder noot op de stapel uit zijn evenwicht.
Zo is het ook met een enkele Jood die in nood verkeert,
elke andere Jood is dan uit zijn evenwicht.

Rabbi Tarfon

Goed en wel, maar wat er in Auschwitz gebeurde was niet slechts "pech" en "pijnvol". Het was een onbeschrijfelijke kwaad. Wij kunnen toch niet stellen dat uit de experimenten van Mengele iets goeds voorkomt. Wat is hier het Joodse antwoord op? Wat is een Joods antwoord op het door de nazi's georganiseerde Kerstfeest waar alle Joodse kindertjes in een houten gebouw Kerstliedjes moesten zingen om ná de voorstelling dóór moesten zingen om vervolgens met gebouw en al levens verbrand te worden? WAT is hier het antwoord op? Wat is het Joodse antwoord op extreme vormen van lijden?

Moderne Joodse theologen zeggen dat in meerdere oorlogen - in voordeel van een oorlog of eigenbelang - zulke extreme lijden "moet" gebeuren. Of de Sjoa daarin een uitzondering vormt is voor hen niet bewezen. Echter... treinwagens voor deportatie van Joden schenen anders het voordeel van de oorlog aardig tegen te werken, omdat de Duitsers ze eigenlijk voor hun oorlog tegen Rusland zelf nodig hadden. Dus de bewering van deze sommige Joodse theologen omtrent de Sjoa gaat dus niet op. De Sjoa is een bewezen unieke gruwel dat nooit meer in de menselijk geschiedenis is gebeurd. De Nazi's scheidden "onbruikbare" en "bruikbare" Joden. De eerste groep werd direct vermoord de tweede groep werd wijs gemaakt dat zij gespaard zouden worden. Maar dikwijls voordat zij de  "bruikbare" Joden aan het werk zetten, gaven zij de "gelukkigen" geen een maar twee werkvergunningen. Eentje voor zichzelf een eentje voor een "bruikbare" moeder, vader, vrouw of een kind. De Nazi's dwongen de "gelukkigen" te kiezen. Emil Fackenheim schreef in "To Mend The World, Foundations of Future Jewish Thought" dat hij de gehele menselijke geschiedenis heeft nageplozen om iets vergelijkbaars te vinden. Het had geen nu. De Sjoa staat qua inpackt en nasleep op zichzelf.

Alles waarover wij met betrekking tot lijden hebben gefilosofeerd heeft betrekking op onszelf. Wanneer pech en lijden op onze pad komen zijn wij verplicht onze daden te overdenken en zoeken naar gerechtigheid in G'd ondoorgrondelijke wegen. Omdat wij niet foutloos zijn moeten wij weten dat G'd van tijd tot tijd onze daden komt rechtzetten in de eerder besproken fenomeen.
Maar zodra pijnlijke zaken een ander treffen, kennen wij direct een antwoord: bezwaar maken. "Ik weet hoe hij in elkaar steekt. Hij is onschuldig! Dit persoon verdient beter, ik maak bezwaar!" Dit is het unieke Joodse reactie op lijden: de ene reactie is gerelateerd op de situatie van iemands lijden en de ander met betrekking tot de relatie met Hasjem. Wanneer het persoons-gerelateerd is, is een eind maken aan dat lijden prio een. Wanneer het in relatie is tot de Eeuwige, klinken de stemmen: ‘Hoe kunt U?' Maar er hangt een gevaarlijke kant aan vreselijke gebeurtenissen te relateren aan de relatie met Hasjem:
Er groeit tegenwoordig een trend binnen de orthodoxie waar men gelooft dat de Sjoa een Hemelse straf is en men gaat soms verder door redeneren dat dit een Hemels antwoord is op het Zionisme (aldus de Satmer Rebbe dat later gehandhaafd werd door rabbijn Menachem Immanuel Hartom) waar enige plek voor de Masjiach ontbreekt.
Ook wordt er gezegd dat Duitse Joden in Duitsland te goed hadden en erg bij de hand in hun galoet leefden waardoor Hasjem hen straften middels de Sjoa.
Voor de Eerste Golfoorlog werd door een hoofd van een vooraanstaande jesjive in Jisrael de ellende in de schoenen van seculiere Joden geschoven omdat zij de Sjabbat niet houden en waarschuwden voor de vermeende gerichten zoals de Sjoa, in de Tora genoemde tokhahah: de Toradelen van straffen en consequenties naar aanleiding van assimilatie (je eerst Duits en dan pas Joods voelen, etc. etc.). Dit is mesjogge omdat 80% van de Duitse Joden ontsnapt zijn aan de Sjoa! Nee, de meeste die geleden hebben waren merendeels orthodoxe Joden uit kehilliem van Polen en de Sovjet Unie. En wat betreft de 1.500.000 onschuldige Joodse kindertjes? Dat de Sjoa als straf voor de Duitse Joden an sich is, is dus mesjogge. Dit past niet bij een Hemelse Vader die wél straft, maar absoluut geen sadist is. De Rebbe schreef in Sjabbat Parasjat Wajeni 5751: ‘Hasjem houdt van iedere Jood meer dan ouders die op hoge leeftijd hun eigen kind ontvangen'.

Wanneer wij naar onze Joodse naaste kijken, is onze generatie en voor de jongeren onder ons - hun ouders - gered uit het vuur (Zacharjah 3:2). Wij moeten proberen dankbaar te zijn. Pesachiem 50a leert ons dat ieder persoon die al kiddoesj Hasjem sterft, geen enkele schepsel in zijn nabijheid kan staan, omdat hij zo hoog verheven is. Met andere woorden: de mensen die de Sjoa niet overleefden zijn heilige martelaren.
Mogen wij Hasjem vragen stellen over de Sjoa? Ja en nee. Ja wanneer het vanuit een oprecht hart gaat. Nee wanneer het uit irrelevantie en arrogantie gesteld wordt met de woorden Waar was Hasjem? Dat is een domme en arrogantie vraag. Dom omdat als Hasjem niet geweest zou zijn, zouden de Joden geheel uitgeroeid zijn, omdat het doel van Hitler niet 6.000.000 maar 11.000.000 Joden vermoorden was (zie documentatie). Als Hasjem de Joden in de steek zou hebben gelaten, waarom is Hitler dood? Waarom is het Joodse volk dan niet zo gaan bloeien zoals het vanaf na WOII gebeurde? Als wij de reden van de Sjoa zouden weten, zouden wij dan beter slapen omdat het dan zogenaamd "acceptabel" is? Dan betekent dit dat de Sjoa acceptabel wordt. Is dat niet de reden dat Hasjem hierover nog even zwijgt? Is 1000 jaar voor Hem geen een dag? Met andere woorden, is de Sjoa voor Hem geen gebeurtenis dat slechts een minuut geleden is? Vergeet jij iets vreselijks na een luttele seconde of na een minuut? Hasjem zegt in Jesjajahoe 55:8 dat Zijn gedachten niet de onze is. Maar wat wij wel uit de Tora weten is dat G'd WREEKT: harnejnoe gojiem ‘ammo! Kie dam-‘avadajw jiqom. Dwariem 32:43. RaSji leert ons dat wanneer de eindafrekening komt en de wereld ziet dat Israël is teruggesteld in haar glorie, dat haar vijanden een flink probleem hebben, omdat het om doden van martelaren tegen Zijn Wil betreft! Hasjem is geen wrede G'd dat Zijn goedkeuring heeft met betrekking tot de Sjoa. Juist Hasjems Grote Machtige en Onzagwekkendheid zorgt ervoor dat Hij Zijn intense woede (Jesjoajahoe 63) kan inhouden tot de Jom hadien. Immers hoe moeilijk is het je eigen wraak te temmen? Pirke Awot: ‘Wie is een krachtige held? Wie zijn [slechte] neiging weet te bedwingen!' Hasjems ogenschijnlijke zwijgen, Zijn Verborgenheid en Zijn "passieve" houding ten opzichte van de Sjoa ligt in Zijn Grote Kracht. Hij had namelijk in een blinck of the eye maatregelen kunnen treffen. Alleen om een Hemels Besluit wacht Hij. Waarom weten wij niet. Hasjems zwijgen is niet Zijn zwakte, maar Zijn Grootheid!
Volgens de Joodse Geschriften zouden twee grote oorlogen uitbreken tussen Israël en Edom en Israël en Jisma'el. Twee (half)broers. Voor de wereldvrede zal Hij Zijn Macht en Kracht laten varen en zal Hij Zich niet meer beheersen en Zichzelf niet meer verborgen houden: Jesjajahoe 63. Hij zal Zijn woede uitstoten en de wereld tonen dat HIJ en niet ZIJ de Schepper is Die alles wegens de Tora geschapen heeft en dat alleen ons volk de Tora geaccepteerd heeft en volgens de Tora willen leven!
Bereesjiet Rabba 68:4 zegt: ‘Wat doet G'd sinds de Schepping? Hij regelt huwelijken'. Dit betekent dat Hij participeert in vreugde en blijdschap, Hij mensen steunt in het aanleggen van familiebanden. De Talmoed leert ons dat G'd onze zonden zal begeren en ons zal terugkopen in Zijn Genade!
De New York Times publiceerde het rapport waar Mengele op beschuldigd is:

• Vergassen van gevangenen
• Levend verbranden van kinderen
• Medische experimenten op levende personen door injectie te geven in hun ogen en hersenen en de ze met kamfer en andere chemicalen te bewerken
• Doodschieten van kinderen om autopsies op hen te plegen\gezonde gevangenen blootstellen aan gele koorts en extreme vormen van X-ray radiaties voor studie
• Steriliseren en castreren van gevangenen
• Bloed van kinderen drainen voor studie
• Amputeren van de vrouwelijke lichaamsdelen om het weefsel structuren te bestuderen.

Deze slachtoffers waren JODEN en werden om hun Joodszijn gruwelijk gemarteld en vermoord. Wij zullen het (misschien beter ook) nooit begrijpen, wij hoeven het niet te accepteren, wij mogen protesteren en werkelijk niets goed spreken. We mogen Hasjem uitdagen waarom het toegelaten is. Sommige vinden dit blasfemie, maar dan zouden Avraham, Mosje en Jermijahoe ook blasfemie plegen door Hasjem om antwoorden te vragen. Avraham die alle "voordeel" had met vernietiging van Sodom en Gemorra begon met Hasjem te discussiëren om hen te sparen. Mensen die immoreel waren, gevaar waren voor de omliggende steden en ook gevaar vormden voor Avrahams kind. Hij sparde met Hasjem. Hasjem bleef bij Zijn besluit: ‘Ik ga het doen. Het is geen buitenissig ongeluk. Ik ben het die het doet. Ik heb hierover na gedacht'. Wat vreemd dat Avraham niet met Hasjem discussieerde toen Hasjem hem de opdracht gaf Jitchak op Moriah te offeren. Hij stond er zelfs vroeg voor op (jasjbem). Waarom tekenende Avraham protest aan met betrekking tot Sodom en Gemorra en niet met betrekking tot zijn eigen zoon?
Zodra de tragedie om Avraham zelf gaat, protesteert hij niet. Wanneer het om anderen gaat, protesteert hij. In ons leven (trachten) hebben wij vertrouwen in Hem te hebben, maar als het om een andermans tragedie gaat, protesteren wij.
Het probleem van het lijden na de Holocaust is uniek en een op zichzelf staand feit. Het is een gebeurtenis dat moeilijk te analyseren is waardoor wij altijd een antwoord schuldig blijven. Laat dit in het huidige leven zo blijven, anders houden wij het gevaar dat wanneer je een antwoord weet, zelfs een excuus kan vinden, dat het zelfs acceptabel gaat worden. Soms is het beter niet te weten wat de reden van extreem lijden is. Het doel van Hitler was 11.000.000 Europese Joden te vermoorden.
6.000.000 Joden vonden op een afgrijselijke dood binnen een kort tijdsbestek van vijf jaar. Ieder weldenkend mens gruwelt ervan. Iedere Jood voelt zich een of ander manier betrokken en sterk met de slachtoffers, overlevenden en nabestaanden verbonden. Zij het omdat jouw eigen familie(leden) slachtoffer zijn geworden of simpelweg omdat jij Joods bent. Waardoor ook jouw nesjomme door deze gebeurtenis aangetast is. Maar wat is de gruwelijkheid in dit alles? De gaskamers en de afschuwelijke en onbeschrijfelijke martelingen waardoor 6.000.000 Joden hun leven verloren óf wanneer 6.000.000 Joden zomaar in het niets zouden verdwijnen? Met andere woorden: waar zit de tragedie? In de martelpraktijken of het uiteindelijke resultaat: de verdwijning van de 6.000.000 Joden? Wanneer wij wederom afvragen waar Hasjem tijdens de Sjoa was, mogen we nog een vraag daarnaast stellen: Was de Holocaust hierin uniek?

Nee.

De martelgangen stond niet op zichzelf. In de afgelopen ruim 2000 jaar zijn Joden altijd al op een extreme wijze vervolgd en doodgemarteld. Denk aan rabbi Akiva. De Romeinen reten zijn huid open met ijzeren borstels en rabbi Chanina ben Teradien die door de Romeinen in de Heilige boekrollen werd gewikkeld om vervolgens als een levende fakkel in brand te worden gestoken. We spreken dan niet over de afschuwelijke inquisities en de Chmielnitzki pogroms die meer dan 350.000 Joden in Polen en in de Oekraïne aan hun zwaarden reten. Noch de Romeinen, noch de Europeanen, noch de Chelminieken hadden de moderne techniek van de nazi's, maar hun einddoel en werkmethode was exact hetzelfde: Joden moeten verdwijnen. Van de aardbodem geveegd worden. Hij is niet interessant, als de wereld hen maar niet meer hoefde op te merken.
Dus de martelgangen van de Sjoa was geen op zichzelf staande feit, de moderne techniek heeft simpelweg een duit in het zakje gedaan. Het verdwijnen van 6.000.000 Joden, dáár zit het gruwelijkheid in. Maar ook die verdwijning is ook geen op zichzelf staande feit, want in de voorafgaande 2000 jaar zijn miljoenen en miljoenen en nog eens miljoenen en miljoenen Joden "verdwenen" middels de vreselijkste manieren. Men schat het op (voor WOII) ruim 12.000.000 Joden. We hebben het naar beneden afgerond.

Het is dus aanmatigend je af te vragen waar Hij was, want Hij is onze Schepper en wij Zijn schepsels en zulke vragen stel je niet aan de schepper Die inderdaad alle kaarten in handen heeft, Die stel je niet te verantwoording, Die roep je niet op het matje.

Begrijpen wij dus het verschil tussen de vragen; ‘waarom' en ‘waar was Hasjem'? 

Het unieke van de Sjoa zit het meeste in de reactie van veel overlevenden, nabestaanden en hun nageslacht. In Jesjajahoe 40:1 (Troost, troost Mijn volk) staat nachamoe, nachamoe ‘ammie. Enerzijds is dat op de Messiaanse tijdperk gericht, maar Rasji leert ook dat deze profetie tweeledig is. Targoem kan ons ook vertellen dat Hasjem tot de profeten van Jisraël spreekt en hen opdraagt Zijn lijdende volk te troosten. Jesjajahoe's profetieën zijn merendeels visoenen van vervolging en vernietiging. Later, in de tijd Bar Kochba leefde Jisrael, maar Joden stierven (lees: verdwenen). En het verbazingwekkende en het wonderbaarlijke van alles was: Joden stierven toen óók met duizenden, maar sleurden Jisrael zich niet mee in de dood. Hoe meer er stierven, des te meer leefde Jisrael. Hoe meer Joden door de eeuwen heen "verdwenen", hoe meer er voortleefden. Zij schuilden zich achter de Torot (Geschreven- en mondelinge Tora). De Torot en Sjabbes waren altijd een geheimzinnige schild die ons beschermden. Men zegt immers dat de Tora geen begin heeft. Dan heeft de Talmoed geen einde. Sjabbat en Torot waren troost en hoop in de donkere en angstige tijden. En nu? Wat maakt de Sjoa zo uniek?

Zonder enig waardeoordeel of zelfs een fractie in die richting te (willen en mogen) geven, is er door vrome Joden opgemerkt dat de manier van de verdwijning van 6.000.000 Joden dus niet een op zichzelf staande feit was (zij wel binnen een zéér korte periode, wat het weer wel uniek maakt), maar de reactie daarop. Immers, in de laatste 2000 jaar zijn er bijna 20.000.000 Joden (dood)gemarteld waardoor zij verdwenen. Het gaat om het verdwijnen van de Joden en in al die tijd wisten kleine groepen overlevenden altijd behoorlijke keillot te herbouwen, waardoor het Jodendom bleef leven. Behalve na de Sjoa. Met grote getalen verdween (!) de Joden in de assimilatie omdat zij (naar eigen zeggen) geloof in een rechtvaardige G'd verloren hebben. Het unieke ligt dus in de nasleep en de Joodse reactie op de gebeurtenissen. In het verleden zochten de Joden troost in het Jodendom en dus bij Hasjem. Na de Sjoa was het de eerste keer dat de Joden geen troost konden vinden. Zij voelden zich van alles beroofd. Zij voelden constante grief zonder enige verlichting. G'd verhoedde... wanneer iemand een kind verliest, vindt hij altijd - in zijn onuitspreekbare verlies - in zijn andere kind troost. Maar - G'd verhoedde - wanneer iemand door een vliegramp de beide kinderen verliest, dan heeft hij niets meer. Hij voelt zich van alles beroofd. Zo is het ook met de Sjoa. In de laatste duizenden jaren vonden de Joden bij elkaar troost. Als iemands kehille geheel was uitgemoord, nam een andere kehille hem op. Zij vonden altijd ergens in al die afschuwelijkheden een verboren zegen. Hasjem en Zijn Tora werd niet alleen als aanleiding van de vervolging gezien, maar juist de oplossing. De Talmoed zegt: ‘De Allerhoogste maakt altijd een kuur voor de verwonding klaar, maar dat veranderde door de Sjoa. Iedereen was ontworteld en miljoenen na miljoenen Joden verdwenen. Er was gewoonweg niets meer over. Waar kan men nog op terugvakken?
Dat is de reden waarom veel Joden in de assimilatie verdwenen. Niet Hasjem, noch het Jodendom, noch de mensen waren in staat hen nog troost te brengen. In 1948 vonden Joden troost om Jisrael te her op te bouwen. En ondertussen moeten wij de Joodse trots, geschiedenis en waarden waarborgen, zodat de Joodse natie herleeft.

Wat ook een opzichzelfstaand feit was, is dat wij de illusie hadden dat wij na de industriële revolutie een beschaafde maatschappij hadden opgebouwd waar geen plek voor Romeinse sadisme, inquisitie en Chelminitische beestachtigheid zou bestaan. Duitsland was tot WOII de meest gecultiveerde natie en was ook technisch het meest geavanceerde land ter wereld! Zij waren de grootste muzikanten, architecten, wetenschappers, professoren, politici en zie wat superioriteit hen heeft gebracht. Deze eindigde niet in een utopie maar in Auschwitsch. De meest hoogwaardige geciviliseerde mensen veranderden in de laagste beesten. De les van de Sjoa is dus óók dat cultuur en maatschappij anno 2008 niets zegt. De beestachtigheid in de mens kijkt niet naar cultuur en maatschappij, maar leeft door alle tijden, culturen en maatschappijen heen. We vergisten ons vreeslijke door te denken dat goed gecultiveerde hoogopgeleide mensen superieur zouden maken. Wij dachten hoe beter iemand geschoold zou zijn, hoe beschaafder hij was. Wat een vergissing!

Ten opzichte van de Joden hebben vele naties die zich schuldig hebben gemaakt aan genocide. "Doodt niet!" is ons opgedragen en deze opdracht is G'ddelijk en dus niet aan te tornen. Hij Alleen mag de mitswot aanpassen als Hij dat zou wensen! Niet wij! Daarom hebben Joden zich niet schuldig gemaakt aan kruistochten, inquisities, progroms, genocide of een vorm van een holocaust! En niet omdat de Joden zo'n groot moraal bezit hebben, maar omdat zij altijd de wil van Hasjem hebben geaccepteerd. Doordat wij ons aan de G'ddelijke mitswot houden, houdt ons door de geschiedenis heen ons menselijk en sympathiek. Wetenschap, cultuur en techniek hebben nog steeds niet alle antwoorden. Dit is de grootste les in de periode van de wetenschap die de religie verdringt door holle antwoorden op de essentiële vragen te geven, wat dus duidelijk in zoiets wreeds als de Sjoa kan uitmonden. Wetenschap is de "logische" alternatief van religie. Wetenschap "was never meant to govern te properties of the world, maar om uit te leggen!

Vele stierven tijdens de Sjoa met de woorden: "Anie ana'iem" en met de "Sjema". Laat hen niet voor niets gestorven zijn geweest en laten wij proberen Hasjem te doenen in schoonheid. Laten wij de Masjiach iedere dag verwachten, omdat hij ons uit de (geestelijke) galoet zal redden en ons laat terugkeren naar Jisrael. Dan zullen wij weten wat geluk en feest is, samen met de martelaren!