Wijlen Charles Schultz had een Peanuts cartoon, waar de autoritaire Lucy druk bezig is aan haar vrienden lijsten met hun onvolkomenheden uit te delen. Wanneer Charlie Brown haar uitdaagt en vraagt waar zij het recht vandaan haalt om dit te doen, antwoordt zij: „Ik wil deze wereld voor mij beter leefbaar maken. "

We leven in een „ik-samenleving". In feite lijkt het er soms op alsof we leven in een cultuur van slachtoffers maken, waar het altijd iemand anders zijn fout is. Hoe makkelijk is het om mijn fouten te rationaliseren en de omstandigheden die „buiten mijn persoonlijke controle staan" de schuld te geven van de vergissingen die ik zelf begaan heb. Dit op zichzelf gecentreerde syndroom wordt een norm voor diegenen die het gewoon vinden om de „Zwarte Piet" door te geven en de schuld op anderen te schuiven. De Talmoed (Awoda Zara 17a) biedt een fascinerend verhaal, met een onverwachte anticlimax aan het eind, waartoe deze zelfgerichtheid leidt.

We worden voorgesteld aan een man, Elazar ben Doerdaja genaamd, een befaamde zondaar met een bijzondere voorkeur voor vleselijke genoegens. Eens hoorde hij over een bepaalde courtisane die zowel uitzonderlijk mooi als duur was. Zijn eetlust werd opgewekt en hoewel zij haar handel in een ver land bedreef, ging hij enthousiast op reis naar haar toe. Tijdens zijn bezoek aan haar merkte ze op, dat Elazar ben Doedaja nimmer in staat zou zijn om zijn fouten te herstellen en tot inkeer kon komen van zijn verkeerde gedrag. Elazar was geschokt door haar opmerkingen, verliet haar abrupt en vluchtte naar de bergen. De Talmoed vervolgt met te beschrijven hoe hij de krachten van de natuur smeekte om voor zijn behoud te bidden, opdat hij zou worden vergeven.

Rabbi Yoel Schwartz suggereert dat dit volgens de Geleerden betekent dat Elazar ben Doerdaja, door de natuurkrachten te vragen om voor hem te bidden, de schuld voor zijn wangedrag van zich afschoof. Hij verklaart dat als volgt: „Bergen en heuvels, bidt voor mij!" Het Hebreeuwse woord voor bergen is hariem, en kan ook als horiem - ouders - worden uitgesproken. Met andere woorden: Elazar ben Doerdaja gaf zijn ouders de schuld van zijn problemen. Ten slotte brachten zij hem ter wereld. Hoevelen van ons geloven dat wij slechts een product van onze opvoeding zijn. Wanneer onze opvoeding maar anders was geweest! Als we maar andere ouders hadden kunnen kiezen. Als zij mij maar anders hadden opgevoed en niet zo meegevend waren geweest... of veeleisend... of controlerend. Als zij maar...

Als hij geen hulp vindt in de bergen, wendt Elazar zich tot hemel en aarde: „Bidt voor mij! " ‘Hemel', dat betreft de verheven geestelijke leiders. Hoe vaak willen wij niet, net als Elazar ben Doerdaja de schuld van ons falen geven aan onze leraren en Rabbijnse leiders? „Ten slotte," beweren we, „als de rabbijnen en leraren maar niet zo afstandelijk en onbereikbaar waren geweest. Het is hun schuld dat ik gedesillusioneerd en vervreemd ben geraakt van het Jodendom. Wanneer zij alleen maar wat meer toegangelijk waren geweest. Als zij alleen maar meer op mijn niveau hadden gepraat en mij hadden begrepen. Wanneer zij alleen maar aandacht hadden besteed aan waar ik vandaan kwam. Als zij alleen maar...

Wanneer Elazar zich tot de ‘aarde' wendt om die de schuld te geven, symboliseert dat onze omgeving, vrienden en kennissen. „Die lui in het café" en andere sociale invloeden corrumpeerden me. Het zijn de mensen met wie ik bevriend raakte en waarmee ik rondhing, die de schuld zijn van de manier waarop ik leef. Als ik alleen maar andere vrienden had gehad. Als ik maar andere collega's had gehad. Als ik maar...

Dan rent Elazar naar de zon en de maan. Die vertegenwoordigen de glittering en glamour van de samenleving. Vandaag de dag zou dat betekenen onze blootstelling aan de non-stop entertainment, waarmee we worden overstroomd. Het is zo makkelijk om te geloven dat wij gewoon het product van de media en de muziek zijn, die voor ons dansen. Het internet en de advertenties houden ons gevangen en verblinden ons. Als we maar niet zo beïnvloed werden door de filmindustrie, de sateliet-tv-kanalen, de video-boodschappen, het internet - die bombarderen ons. Daar kunnen wij toch niets aan doen... Als...

Als Elazar niet in staat is om de zon en de maan te overtuigen om verantwoordelijkheid te accepteren voor zijn eigen handelingen, wendt hij zich tot de sterren en planeten. Hij verklaart dat hij niet in staat was om zijn lustgevoelens te onderdrukken, omdat hij onder een verkeerd gesternte geboren is. Het stond allemaal geschreven in de sterren, waartoe hij was voorbestemd. Als hij alleen maar controle had gehad over het tijdstip waarop hij geboren was! Als alleen maar...

Als Elazar uiteindelijk tot het besef komt dat de natuurkrachten niet verantwoordelijk zijn voor zijn problemen, zinkt hij neer, met zijn hoofd tussen zijn benen en huilt. Hij huilt niet uit zelfmedelijden. Eindelijk huilt hij uit wroeging. Hij huilt, totdat zijn ziel hem verlaat. Op dat moment, zo eindigt het Talmoedverhaal, wordt er een stem uit de hemel gehoord die verkondigt: „Elazar ben Doerdaja heeft het eeuwige leven verkregen in de Komende Wereld. " Een moment van diepgaande wroeging compenseert een levenslange zwelgpartij.
De Talmoed voegt er nog een naschrift aan toe: toen de grote Rabbi Jehoeda de Vorst over deze treffende gebeurtenis hoorde, barste ook hij in huilen uit en verzuchtte: „Sommigen verkrijgen hun aandeel in de Komende Wereld door talloze jaren te zwoegen, en anderen verkrijgen het in een enkel moment. "

Alleen Jitro hoorde
De emotionel reactie van Rabbi Jehoeda was een krachtige boodschap voor ons allen, wanneer wij denken aan onze eigen tesjoewa (berouw) tijdens de Hoge Feestdagen. Huilde Rabbi Jehoede omdat hij zich realiseerde dat, terwijl hij geleefd had als een vroom mens, Elazar, de bon vivant, zich had te goed gedaan aan iedere lust die hij kon ontdekken? Speelt Rabbi Jehoeda met de gedachte dat hij de heiligheid een poosje vacantie moet geven, en een beetje moet genieten van het leven, met op het eind berouw, à la Elazar? Misschien vindt hij het onrechtvaardig dat hij en zijn collega's een leven van zelfbeheersing leiden, terwijl Elazar ben Doerdaja het systeem misbruikt en uiteindelijk dezelfde plaats krijgt? Nee. Dit is een te kleingeestige en cynische gedachte voor een zo groot persoon als Rabbi Jehoeda de Vorst.

Het mysterie wordt opgelost door een 20e eeuwse geleerde, Rabbi Chaim Schmulevitz, voormalig decaan van de Mir-Jesjiwa. Om Rabbi Jehoeda's reactie te begrijpen, neemt Rabbi Schmulevitz ons mee, terug in de tijd, naar een sensationele gebeurtenis in de Joodse geschiedenis: de splijting van de Rietzee.
Toen vele generaties terug de Joden vluchtten voor de zware onderdrukking van Farao, ontsnapten zij aan de klauwen van de slavernij, om achtervolgd te worden door de Egyptische strijdwagens. Toen zij bij de Rietzee aankwamen, nam één man, Nachsjom, het initiatief en sprong in de kokende golven. Op het moment dat zijn voet het water raakte, spleet de zee op wonderbaarlijke wijze in tweeën en liet het Joodse volk daar ongedeerd doorheen gaan. De Tora vertelt ons dat iedereen die hoorde over de splijting van de Rietzee, ontsteld was: „Volken hoorden het, en beefden, verlammende angst greep de bewoners van Filistia aan. De vorsten van Edom raakten in paniek, de machtigen van Moav huiverden; al de bewoners van Kena'an smolten van angst" (Exodus 15:14-15).

Jitro was een moment net zo door ontzetting van zijn stuk gebracht als ieder ander. Maar van de tienduizenden was hij de enige die blijvende veranderingen aanbracht. Dat is de reden waarom Rabbi Jehoeda huilde. Hij realiseerde zich dat we in het leven talloze gelegenheden hebben om de momenten van inspiratie te grijpen om eeuwige grootheid te verkrijgen. Soms zijn de inspiraties plezierig, zoals het kijken naar de eerste wankele stapjes van een baby of het bewonderen van een zonsondergang. Soms komt het ontwaken in de vorm van een terreuraanslag of een tsunami.

Maar hoevelen van ons, zoals Jitro, ervaren gebeurtenissen en veranderen zichzelf? Rabbi Jehoeda huilde over Elazar ben Doerdaja, omdat hij zich realiseerde dat Elazar tot uitgesproken grootheid in staat was geweest. Maar och, wat een schande dat hij de beste jaren van zijn leven verspeeld had in ijdelheid. Stel je eens voor hoe groot hij had kunenn zijn! Dit verloren potentiaal, dat is wat Rabbi Jehoeda tot tranen bracht.

Vrije keuze
Hoe vaak hebben wij voorbijvliegende momenten van inspiratie, terwijl onze innerlijke klok zelfgenoegzaam voort tikt? Hoe vaak horen wij alarmbellen rinkelen en falen we om van het moment gebruik te maken, maar prefereren we om terug te keren tot onze onwetende sluimer? Wanneer wij alleen maar zouden luisteren, dan zouden wij ook kunnen worden geïnspireerd om te groeien en een verandering kunnen brengen in onszelf en in de wereld. Het overkwam Jitro. Het gebeurde, op het allerlaatste moment bij Elazar ben Doerdaja. Wanneer wij wijs kiezen en actie ondernemen, kan het ook ons overkomen.

Dit jaar op Jom Kippoer, wanneer wij op ons hart slaan tijdens de widdoei, in spijt over alles wat we verkeerd gedaan hebben, is het tijd voor een nieuwe vorm van egocentrisme. We moeten ons realiseren dat ons leven onze eigen verantwoordelijkheid is. Wanneer wij om vergeving vragen, weet de Almachtige al wat we verkeerd gedaan hebben. Wij ploegen niet door onze lange lijst van zonden om G-d daarover te informeren. Maar wij moeten onszelf informeren. Want terwijl G-d kan helpen en aanmoedigen, zijn uiteindelijk wijzelf het, door de kracht van vrije keuze, die de noodzakelijke veranderingen kunnen bewerkstellingen.

Een goede vasten en een behouden thuiskomst!

Bron (met toestemming):
Joods Leven