Sjavoe’ot heeft vele namen. Zo noemen de Talmoed-geleerden Sjavoe’ot ‘Atseret’, Slotfeest, omdat Sjavoe’ot het slot en de bekroning vormt van de Exodus uit Egypte. De Tora noemt Sjavoe’ot het oogstfeest omdat er tarwe wordt geoogst in Israel. Doorgaans vertalen wij Sjavoe’ot in het Nederlands met de term ‘wekenfeest’. Vanaf de tweede dag Pesach tellen wij 49 dagen (7 weken). Daarna is het twee dagen Sjavoe’ot. Na de fysieke bevrijding leefden wij vol verwachting toe naar de spirituele verlossing. We vieren het feit, dat G’d ons de Tora gaf.

Mensen vragen vaak waarom er maar zo weinig geboden, mitsvot op Sjavoe’ot zijn maar zo veel minhagiem, gebruiken? We eten geen matzes en zitten niet in de soeka, loofhut. De Tora schrijft gedurende deze Jom tov geen speciale mitswot voor, die het specifieke karakter van dit feest benadrukken. Niettemin zijn in de loop der eeuwen op Sjavoe’ot vele minhagiem (gewoonten) in zwang geraakt. Minhagiem nemen binnen het Joodse volk als traditie van de voorvaderen een bijzondere plaats in.

Spirituele kwarktaart
Neem de kaaskoek: het is de gewoonte om op Sjavoe’ot melkgerechten te eten, waarbij de kaaskoek, kwarktaart uiteraard niet mag ontbreken. Kaaskoek is spiritueel en bevat een diepe symboliek met allerlei toespelingen op de gebeurtenissen, die voorafgingen aan het geven van de Tora.

1. De getallenwaarde van het woord ‘chalav’ (melk) is veertig als toespeling op de veertig dagen, die Mosje doorbracht op de berg Sinai.

2. Een andere reden luidt: tot de Tora aten de Joden onreine en niet-kosjer geslachte dieren. Daarom was hun vleesgerei ‘treife’ geworden. Er bleef hen geen andere keus dan melkgerechten te eten.

3. Een derde reden: op 6 Sivan (de datum van Sjavoe’ot) werd Mosje door de Egyptische prinses Batja – een dochter van de Fara’o – uit de Nijl gered. Mosje weigerde bij Egyptische zoogmoeders te drinken; hij wilde alleen drinken bij zijn moeder Jochewed.

Zelfwerkzaamheid
Maar de vraag is nog niet beantwoord. Waarom zijn er zo vele gebruiken met Sjavoe’ot? Vaak brengen minhagiem een diepere betekenis van de Tora naar voren. Minhagiem werden op eigen aandrang van het Joodse volk ingevoerd. In de minhagiem toont het Joodse volk, dat zij het niet laat bij een slaafse navolging van de van Boven opgelegde regels. In de minhagiem tonen wij dat wij bereid zijn in de traditie te leven en deze te willen uitbouwen op ons eigen initiatief.

Iets nieuws?
Maar wat heeft de Wetgeving op de berg Sinai, meer dan 3323 jaar geleden, voor nieuws gebracht? De oude bronnen maken duidelijk, dat de Aartsvaders Avraham, Jitschak en Ja’akov met hun profetische gaven de inhoud van de Tora allang kenden en daarnaar leefden. In Egypte hielden de Joden – na een interventie van Mosje bij Phara’o – de Sjabbat al.

Grondwet van een heel volk
Met de Openbaring werd de Leer van enkele heilige individuen tot de Grondwet van een heel volk. De Openbaring aan miljoenen mensen vormt tevens een stevig bewijs van de waarheid van de Tora. In deze tijd van kritiek en twijfel vragen velen zich af hoe men met enige mate van zekerheid kan vaststellen dat het Tora-Jodendom de G’ddelijke waarheid is.

G’ddelijkheid van de Tora
De negentiende-eeuwse Rabbiner Hirsch ziet een bewijs voor de G’ddelijkheid van de Tora in de opdracht van G’d aan Mosje om het volk tijdens de Openbaring op een afstand te houden (Ex. 19:12): “Wacht u ervoor de berg te bestijgen of zijn einde aan te raken”. Het Opperwezen wilde voor eens en voor altijd duidelijk maken, dat Hij tegenover het volk stond en dat de Tien Geboden niet uit het volk voortkwamen.

Rabbiner Hirsch is van mening, dat de Joodse wet de enige religie vormt, die niet is voortgekomen uit een hoger ontwikkeld volksbewustzijn, dat aan plaats of tijd gebonden is. De Tora bevat niet de conclusies van een groep personen met een bepaald G’dsbeeld. Integendeel. De Tora stond van begin af aan tegenover de mens en schrijft voor wat ‘s mensens overtuiging behoort te zijn. Psycho-sociaal bezien vormt dit contrast inderdaad een opmerkelijke vondst; een bewijs is het echter niet.

Miljoenen getuigen
Feitelijk overtuigender is de bewijsvoering van de dertiende-eeuwse filosoof Rabbi Aharon Halevi uit Barcelona. Hij stelt, dat alle volkeren de getuigenis van twee betrouwbare mensen als sluitend bewijs aanvaard hebben. Daarom gaf G’d de Tora aan miljoenen mensen tegelijk. Alleen op deze wijze zou onomstotelijk vaststaan, dat de Tora van G’d afkomstig was. Het is opvallend, dat alle andere wereldgodsdiensten zich op de ervaringen van één enkel individu baseren. Bij al deze religies ontspringt de traditie bij hun stichters, die hun leringen doorgaven aan hun volgelingen. Religieuze topervaringen van één mens vormen een te smalle basis voor de absolute waarheid.

Kapitale fout
Bij het geven van de Tora maakten de Joden echter een kapitale fout. Ze hadden zich verslapen! Ze waren vermoeid van de woestijnreis. Na een stevige nachtrust hoopten zij goed voorbereid te zijn op G’ds Openbaring. Andere verklaarders graven echter dieper. De Joden versliepen zich expres omdat zij meenden in slapende toestand meer van G’ds Openbaring te kunnen vatten dan in wakende toestand.

In waaktoestand kan ons bewustzijn slechts zintuigelijke ervaringen verwerken. In sluimertoestand zijn wij soms in staat iets van de hogere werelden te vatten. De meeste profeten zagen slechts visioenen in hun dromen. In onze dromen wordt ons soms als door een venster een blik in Hemelse sferen gegund.

De Joden bij de Sinai wilden van deze eenmalige ervaring zoveel mogelijk ‘meenemen’ en dachten, dat zij er goed aan deden te blijven sluimeren en slapen. Mosje maakte hen wakker omdat de essentie van het Jodendom nu juist niet bestaat uit zweverige en dromerige, spirituele bespiegelingen. Het Jodendom is een religie van de wakkere realiteit en dient temidden van het volle leven te worden uitgedragen. Om deze foutieve benadering van onze voorouders te rectificeren, leren wij nog steeds de hele nacht van Sjavoe’ot door.

©Dayan mr. drs. R. Evers 2011