Wat zijn de voordelen van de Hebreeuwse taal? Is het Hebreeuws inderdaad een heilige taal? Hebreeuws was de taal, die G-d gebruikte om tot de mensen te spreken. Wanneer G-d een taal uitkiest is dat een teken dat dit de meest verheven vorm van taal is.

Adam was de eerste die deze taal sprak. Noach beheerste hem ook en gaf hem door aan Ever. Het Hebreeuws wordt naar Ever genoemd, Ivriet. Na de Babylonische spraakverwarring bleef Ever het Hebreeuws spreken. Ook Avraham sprak het Hebreeuws als heilige taal. Het Aramees was voor hem de spreektaal omdat hij uit Oer van de Chaldeeën kwam. Jisjma’eel, de zoon van Avraham, bracht de heilige taal naar de Arabische volkeren. Zo is het gekomen dat het Hebreeuws, Arabisch en Aramees in een aantal opzichten op elkaar lijken.

Het verschil tussen het moderne en het klassieke Hebreeuws is groot. Israël heeft een enorme impuls gegeven voor de revival van onze eeuwenoude taal. Voor de traditionele Joden was het Hebreeuws altijd levend gebleven. Maar voor de periferie is het Hebreeuws de afgelopen 150 jaar op de achtergrond geraakt als gevolg van emancipatie en assimilatie. Omstreeks het begin van de jaartelling werd er ook in Israël overigens nauwelijks meer Hebreeuws gesproken. De voertaal was toen Aramees.

Taalstand in Israël
In het huidige Israël zijn wij weer terug bij af. Maar is dat wel zo? Dat het moderne Ivriet gelijk staat aan ons traditionele Bijbelse Hebreeuws is volgens professor Gilad Zuckermann een fabeltje. Grammatica en woordenschat werden totaal veranderd door Eliëzer ben Jehoeda, de grondlegger van het moderne Hebreeuws. Hij weigerde een andere taal te spreken dan Ivriet. Toen hij zijn vrouw op Jiddisje slaapliedjes betrapte, was het huis te klein. De Bijbeltaal werd uit achttien eeuwen coma wakker geschud. Eliezer bedacht allerlei nieuwe woorden voor de moderne maatschappij.
Volgens Zuckermann spreken de Israëli’s geen profetische taal. Hij noemt het Ivriet Israëlisch en geen Hebreeuws. Hij vindt het zelfs geen Semitische taal. Een groot deel van de woordenschat is misschien wel ontleend aan het vroegere Hebreeuws maar de grammatica is volgens Zuckermann meer Jiddisj, Pools of Russisch.

Taalstand in het Westen
Terug naar het Europese getto. De religie verving alles wat in een andere nationale gemeenschap de volksgenoten met elkaar verbindt. Met de Verlichting werd de eenheid van de Joodse groep aangetast. We kregen burgerrechten maar moesten onze nationale zelfstandigheid, autonomie en eigen rechtspraak opgeven. Eigenlijk was het opgaan in een grotere wereld een soort nationale zelfmoord.

Assimilatie van een taal
Hetzelfde geldt voor de assimilatie van de Joodse taal. Verschraling, verarming, verdwijning was haar Westers lot. Grotere bekendheid met het Hebreeuws is een ontwikkeling die ik zonder meer toejuich maar het Hebreeuws is voor ons toch iets anders dan voor de gemiddelde taalwetenschapper. Voor de Jood is het Hebreeuws de taal, waarin hij of zij zijn religieuze gevoelens verwoordt, het is de taal van de nationale saamhorigheid, een heilige taal, die in vrijwel ieder woord veel meer uitdrukt dan een wetenschappelijk zuivere vertaling kan weergeven.

Doel en middel
Is Hebreeuws voor een religieus mens anders dan voor een wetenschapper? Voor de Jood is het Hebreeuws slechts een middel – een heilig middel – om tot de essentie van het Jodendom te komen. Voor de taalwetenschapper is de bestudering van de heilige taal een doel op zich, waarin de diepe religieuze rijkdom van het Hebreeuws veelal niet aan bod komt.

Klassiek en modern Ivriet
Wat is het verschil tussen klassiek en modern Hebreeuws? Uit de verschillende perioden in de Joodse geschiedenis zijn verschillende varianten van het Hebreeuws tot ons gekomen, Tenach-Hebreeuws, Misjna-Hebreeuws, het Hebreeuws van de grote middeleeuwse dichters, zoals vastgelegd in de pijoetiem (liturgische feestgedichten) en het middeleeuwse Ivriet van de klassieke filosofen als de Koezari.

Verschillende uitspraken
Veel minder bekend is echter, dat het Hebreeuws ook zeer veel verschillende uitspraken kent. Een oude traditie vermeldt, dat ieder van de 12 stammen oorspronkelijk een eigen uitspraak had, een feit, waarvoor enig bewijs te vinden is in de historie van Tenach. Hebreeuws was een levende taal. Leven veronderstelt verandering. Binnen de niet-Samaritaanse uitspraken onderscheiden we het Sefardisch, de Asjkenazische uitspraak en de Jemenitische.

Binnen het Asjkenazisch bestaan weer verschillen tussen de Westerse en Oosterse varianten, verschillen die wij ook binnen de Sefardische uitspraak aantreffen. Neem het Hebreeuwse woord voor wereld: in het modern-Hebreeuws is dit OLAM. In het voor-oorlogse Frankfurt werd dit uitgesproken als OULOM. In Amsterdam werd en wordt dit uitgesproken als NGOULOM, omdat de Amsterdamse Joden – wellicht in navolging van de Sefardische opvatting – de letter ajin als ngajin uitspreken. Maar in Polen werd dit zelfde woord als OILEM uitgesproken, omdat de o-klank als OI gold en de laatste lettergreep veel minder nadruk had dan in onze uitspraak. Binnen dit kader mag ook de Litouwse uitspraak niet onvermeld blijven: zij spreken de o-klank als é uit: ELEM, een uitspraak, die tegenwoordig nog bij o.a. de Lubawitscher Chassidiem in zwang is.