Biotechnologische revolutie
Reageerbuisembryo’s mochten van de HFEA worden geselecteerd op genetische geschiktheid voordat ze bij de moeder geïmplanteerd werden. Geven we hiermee geen voorzet voor een ‘designer baby’ – het kind op bestelling? Conservatieve gelovigen zijn er vreselijk op tegen. De discussie liep ook in Amsterdam hoog op. Lee Silver, hoogleraar moleculaire biologie aan de universiteit van Princeton in de Verenigde Staten, is absoluut niet bang voor ‘kinderen-op-bestelling’. Silver hield in Amsterdam een flamboyant betoog bij het symposium ‘Terug naar de toekomst’: “We staan aan het begin van een biotechnologische revolutie die inmiddels al vijfentwintig jaar bezig is. Voor therapeutische doeleinden is dit een hoopvol toekomstperspectief, maar ouders zullen met verlanglijstjes komen; van blauwe ogen tot huidskleur en intelligentie. Het nadeel is dat alleen welgestelden zich een tekentafelbaby zullen kunnen veroorloven. De kloof tussen arm en rijk wordt voortgezet in de genetische ’haves’ en `have-nots’.”
Silver voorziet een genetisch bepaalde apartheid: “Genetische toppers zullen zich steeds meer onderscheiden van de `naturals’. Binnen een paar generaties voelen de `Genetianen’ zich net zo aangetrokken tot de naturalisten als mensen tot chimpansees”. Velen waren fundamenteel verontwaardigd over deze aanval op de menselijke waardigheid. “Maar vijfentwintig jaar geleden reageerde iedereen ook panisch op IVF, terwijl er nu al wereldwijd een miljoen reageerbuisbaby’s rondlopen”, aldus Silver.
Voorlopig is de tekentafelbaby nog slechts toekomstmuziek of doemvisioen: “Wij willen niet het geslacht, de kleur van de ogen of de huidskleur van de baby bepalen. We vernietigen niets. We doen niemand pijn," aldus Shahana. Inmiddels vroegen ook zes andere echtparen toestemming aan om een 'designer baby' te maken. In alle gevallen ging het om levensredding.

Adam en Molly
Op 29 augustus 2000 werd Adam in Colorado geboren om zijn grote zus Molly (zes jaar) te redden. Molly leed aan een ernstige bloedziekte. Alleen transplantatie kon haar redden. De ouders besloten Molly te helpen. Een pre-embryo uit hun eigen cellen werd bij de moeder geïmplanteerd; het werd Adam. Nog nauwelijks op de wereld werd Molly met bloed uit zijn navelstreng behandeld. De primitieve cellen daaruit kunnen instaan voor de productie van rode bloedlichaampjes; Molly maakte die rode bloedlichaampjes zelf niet meer aan. De kans dat de behandeling zou slagen, werd geschat op 85 tot 90%. Inmiddels maken Molly en Adam het goed.
Deze en soortgelijke gevallen lokten hevige polemieken uit. Mogen ouders een kans voorbij laten gaan om hun kind te redden? Kan men een kind verwekken om een ander kind te redden? Hoe zal Adam later reageren als hij groot is en de omstandigheden van zijn verwekking verneemt?

Dieren kruisen
Tegenstanders van deze behandelingen citeren vaak Nachmanides (1194-1270), die ingaat op het verbod om dieren en planten te kruisen (Wajikra 19:19): “Hij die twee soorten ent of kruist, verandert de Schepping. Hij geeft hiermee aan dat de Schepping onvolmaakt zou zijn”. Was het Britse echtpaar erop uit om de Schepping te veranderen? Zeker niet, bovendien heeft G’d de wereld opzettelijk onvolmaakt geschapen om de mensen in de gelegenheid te stellen als partner van G’d de wereld te vervolmaken. Medisch handelen maakt geen inbreuk op de creatie, het is tikoen olam, verbetering van de wereld. Medisch ingrijpen is volgens de Tora zelfs een mitswa (gebod).

Nooit om leven gevraagd
Mag men een kind op de wereld zetten, enkel en alleen om een broertje of zusje te helpen? Hoe positief de motieven van ouders om kinderen te krijgen ook zijn, een kind heeft zelf nooit om het leven gevraagd. Rabbenoe Bachja ibn Pakoeda (11e eeuw) zegt: “De mate van dankbaarheid die wij onze weldoeners verschuldigd zijn, is rechtstreeks afhankelijk van de intentie om ons te helpen … als ons iets goeds overkomt zonder dat de weldoener ons beoogt te bevoordelen, zijn wij hem geen dank verschuldigd.” Rabbenoe Bachja vervolgt met de stelling dat de motieven van de ouders bij het voortbrengen van nageslacht vaak egoïstisch en egocentrisch zijn. Zelfs de bescherming en opvoeding die de ouders hun kinderen bieden ziet hij als een uiting van een aangeboren ouderinstinct, waarbij dankbaarheid nu niet direct op zijn plaats is.
Ik denk dat ‘de socialisering van het geboren worden’ voor het broertje van de zieke Zain een mooie zaak is. Ouders hebben een Bijbelse verplichting om kinderen op de wereld te zetten. Als dat kind ook nog eens zijn broertje kan redden, is dat naar mijn idee zelfs een mitswa, hoe cru dit ook moge klinken.

Geen recht op niet-bestaan
Nog niet zo lang geleden diende voor de Hoge Raad der Nederlanden de zaak van de gehandicapt geboren Kelly. Haar ouders hadden te kennen gegeven dat zij aan het toekomstige lijden van Kelly een groter gewicht toekenden dan aan haar leven en hadden haar willen laten aborteren. Door nalatigheid van de verloskundige konden de ouders geen gebruik maken van hun zelfbeschikkingsrecht. De Hoge Raad besloot dat de verloskundige aan de ouders een stevige schadevergoeding moest betalen. Moeten we vrezen voor toekomstige claims van ‘therapeutische baby’s’ als het broertje van Zain in de trant van “ik ben alleen maar op de wereld gezet om mijn broertje te redden hetgeen mij – in een extreem geval – uiterst depressief maakt”? Zeker niet. In de zaak Kelly heeft de Hoge Raad juist geen ‘recht op niet-bestaan’ erkend, omdat het volgens het geldende recht een fundamenteel recht van ouders is om te beslissen of kinderen al dan niet geboren zullen worden.

©Dayan mr. drs. R. Evers 2011