De baby Yiyi uit Sjanghai, geboren in het voorjaar van 2006, stelt ons voor een moreel dilemma. Alle drie armen functioneren volledig. Mag men de derde arm amputeren? Ik denk van wel omdat het als een `refoe’a’ – genezing gezien kan worden. De befaamde Jeruzalemse autoriteit rabbi Mosje Sternbuch kan zich hier in vinden. Ook zal het kind van deze `cosmetische’ operatie in psychologische en sociologische zin veel baat hebben. Hoewel drie armen in secretariële kring ideaal zouden zijn, zal het kind van jongs af aan uitgelachen en gepest worden. Mag men een heel lidmaat opofferen om de rest van dit nieuwe mensje een beter leven te bezorgen? Overtreden we hierbij geen morele norm? Mag men zichzelf verwonden? Laten we het eens vergelijken met een oudere vraag.
Lichamelijke onvolkomenheden spelen vaak een uiterst belangrijke rol. Uit onderzoek is gebleken dat de cosmetisch-chirurgische patiënt meestal lichamelijke onopvallendheid wenst. De patiënt heeft de indruk, dat hij opvalt vanwege een lelijke neus of flaporen. Het gaat de plastische chirurg vaak niet om de uitwendige schone vorm maar juist om de gezondheid van zijn patiënten. De cosmetische chirurg ontleent zijn operatie-indicatie aan het oordeel dat de patiënt velt over een gedeelte van zijn lichaam. Daarmee heeft de lichaamspsychologie zijn intrede gedaan.

Zelfconcept
Ieder mens heeft een zelfconcept, een subjectieve zelfervaring: gevoelens, meningen en ervaringen, die men over en met zichzelf heeft. Dit is geen statisch beeld; het kan gestaag veranderen als gevolg van eigen gedrag en denken of reacties van anderen. Iedereen heeft ook een lichaamsidee, beoordelingen van het eigen lichaam. Het lichaamsidee is een onderdeel van het zelfconcept. Het zelfconcept bevat een aantal oordelen over de eigen persoon, dus ook over het eigen lichaam. Het lichaamsidee is meestal een cluster van subjectieve en waarderende oordelen zoals lelijk, mooi, aantrekkelijk, krachtig, ongezond.
In iedere cultuur en in iedere tijd kan men spreken van een geprefereerd uiterlijk. Ook bestaan er verschillen tussen de geslachten: vrouwen zijn zich over het algemeen veel bewuster van de betekenis die zij hechten aan diverse lichaamsdelen. Bij vrouwen speelt het lichaamsidee in het zelfconcept een centrale rol. Mannen kost het doorgaans grote moeite de betekenis van het lichaam voor zichzelf te bespreken. Vaak speelt het lichaam voor mannen slechts een perifere rol. Dit wetenschappelijk aangetoonde verschil tussen mannen en vrouwen is reeds bekend uit Talmoed, Midrasj en responsa.
Waarom wil de een wel, en de ander niet, dat zijn uiterlijk wordt veranderd? Bij de patiënt, die zich bij een cosmetisch chirurg aanmeldt, overheerst meestal het ongelukkige besef dat zijn eigen lichaam afwijkt van wat hij graag zou willen zijn, of van wat de omgeving van zijn uiterlijk verwacht. Ze voelen zich ongelukkig in hun lichaam, hun uiterlijk dwarsboomt hen.

Cosmetische versus plastische chirurgie
Hoe staat het Jodendom tegenover het verfraaien van het uiterlijk door middel van chirurgische ingrepen? Ter gedachtebepaling moeten we onderscheid maken tussen plastische en cosmetische chirurgie. Bij plastische chirurgie worden weefseldefecten hersteld zowel ten behoeve van de vorm als ten behoeve van de functie. Cosmetische chirurgie is het veranderen van anatomische toestanden die wel binnen de normale variatiemogelijkheden vallen, maar door de persoon als onaangenaam worden ervaren. Onder omstandigheden wordt cosmetische chirurgie door de halacha toegestaan. Hierbij spelen de volgende problemen:

1. het is verboden het lichaam nodeloos te schaden. Is de chirurgische ingreep van dusdanig belang dat dit het aantasten van de lichamelijke integriteit rechtvaardigt?

2. iedere operatie brengt een bepaald risico voor het leven mee. Zeker bij een volledige narcose. Mag je jezelf bloot stellen aan een dergelijk gevaar voor cosmetische doeleinden?

Psychische nood
Rabbi M. Klein maakt onderscheid tussen cosmetische chirurgie om het lichaam te verfraaien of het ouderdomsproces tegen te gaan en plastische chirurgie om gebreken, aangeboren of verkregen, te verhelpen. In de Talmoed worden wel honderdveertig lichamelijke gebreken opgesomd, die het een priester (koheen) verhinderen deel te nemen aan de Tempeldienst. Rabbi M. Klein concludeert dat cosmetische chirurgie moet worden toegestaan om min of meer ernstige psychische nood te verlichten.
Rabbi J. Breish meent dat aantasting van het lichaam, onvermijdelijk bij iedere chirurgische ingreep, niet alleen geoorloofd is op medische indicatie maar ook om pijn te verlichten. In de Joodse Codex (Sjoelchan Aroech) staat, dat een zoon zijn vader niet mag verwonden, zelfs niet om medische redenen. Hij mag dus geen splinter verwijderen, geen aderlating verrichten of ledematen amputeren. Maar Rabbi Mosje Isserles (1520-1577) voegt hieraan toe dat, als de vader pijn lijdt en er geen arts in de buurt is, de zoon mag aderlaten of amputeren om de pijn op te heffen. Het reduceren van pijn zou dan vallen onder het gebod om te genezen, zodat er geen verbod van verwonden bestaat.

Psychische nood
Tosafot (1250) breidt het begrip pijn uit naar psychische nood. Indien een bepaalde geestestoestand iemand ervan weerhoudt zich onder de mensen te begeven, dan wordt dit als pijn gedefinieerd en wordt het verbod van ‘verwonding’ opgeheven. Daarom concluderen zowel rabbi Breish als rabbi Klein, dat het vermijden van normale sociale kontakten als gevolg van een lichamelijk gebrek voldoende is om cosmetische chirurgie te rechtvaardigen. Volgens de opperrabbijn van Engeland, Immanuel Jakobovits, zou cosmetische chirurgie geoorloofd moeten zijn indien men vanwege zijn uiterlijk problemen heeft met het vinden van werk of een huwelijkspartner, omdat deze kwelling niet minder pijnlijk is dan ernstige sociale remming als gevolg van lichamelijke afwijkingen. Duidelijk moge zijn, dat cosmetische chirurgie als luxe modeverschijnsel door het Jodendom niet wordt gewaardeerd.

Overlijdensrisico
Hoewel het overlijdensrisico gedurende een operatie als gevolg van narcose tegenwoordig steeds geringer wordt, was dit vroeger een belangrijk punt van overweging. Is het toegestaan het eigen leven in gevaar te brengen om psychische pijn te verlichten? Volgens rabbi Breish is zelfs amputatie toegestaan om pijn te reduceren. De conclusie van de meeste geleerden luidt, dat men risico’s mag nemen die in de maatschappij in het algemeen als redelijk worden geaccepteerd. Het risico bij een cosmetisch-chirurgische ingreep tegenwoordig valt hier mijns inziens ook onder.
Interessant hierbij is de visie van Nachmanides op iedere medische ingreep: “genezen is niets dan gevaar; wat de een geneest, doodt de ander”, waarbij deze middeleeuwse rabbijn en arts wil aangeven dat iedere genezing altijd risico’s met zich meebrengt. Iedere therapie brengt een zeker gevaar met zich mee, maar volgens de halacha hoeft men zich niet al te veel zorgen te maken over dit risico indien dit ingebed ligt in het kader van een therapeutische behandeling. Cosmetische chirurgie wordt toegestaan als dit ernstig psychisch lijden opheft. Dus ook in het geval van Yiyi.