Halachische grens
Pre-implantatie screening kan ook worden gebruikt worden bij geslachtsbepaling van de foetus. Mannen hebben een X- en een Y-chromosoom. Hierdoor kan men verzekeren dat een echtpaar minstens één zoon en één dochter heeft (zoals voorgeschreven is door de Tora). De rabbinale autoriteiten verbieden deze pre-implantatie screening om het geslacht van het kind te bepalen, zelfs wanneer het gebeurt om een mitswa (gebod) uit te voeren (in dit geval om én een zoon én een dochter geboren te laten worden).
Hoeveel jongens of meisjes men krijgt, is een zaak van G’d. Daarin wordt een mens geacht niet in te grijpen. Maar als geslachtsbepaling gebeurt voor medische doeleinden – bijvoorbeeld om hemofilie uit te bannen – zou dit worden goedgekeurd. Het past dan in de G’ddelijke opdracht om te genezen.

Begin van leven in de baarmoeder
Het wegdoen van embryo’s die een genetische ziekte blijken te hebben voor de implantatie is geen zwaarwegend halachisch probleem. Hier wordt geen leven weggenomen, omdat embryo’s pas beginnen te leven als ze worden geïmplanteerd in de baarmoeder. Gentherapie is zeker toegestaan omdat het een therapeutische procedure is. Mag men hierbij ook soorten vermengen?
De gewenste genen moeten worden gekoppeld aan een viraal DNA, zodat ze in de doelcel terecht komen. Twee verschillende soorten dieren mag je niet kruisen om een derde soort te creëren. De mens kan in zeker opzicht worden beschouwd als een dier en een virus is ook een levend creatuur. De halacha stelt dat gentherapie geen mengsel vormt van verschillende soorten. De Tora verbiedt alleen twee soorten samen te brengen, maar bij gentherapie gaat het over organismen die kleiner zijn dan we met het blote oog kunnen waarnemen. In een dergelijk geval is dat niet verboden.

Abortus en geboortebeperking
Binnen orthodoxe kring wordt veel nadruk gelegd op de voortplanting. Grote gezinnen met vijf tot tien kinderen zijn geen uitzondering. Een en ander is gevolg van het Bijbelse gebod om vruchtbaar te zijn en zich te ‘vermenigvuldigen’. Abortus en geboortebeperking zijn alleen maar onder uitzonderlijke omstandigheden toegestaan.

Pragmatisme en testen
Het is binnen de orthodoxe Joodse gemeenschappen gangbaar om mensen te testen op dragerschap van genetische ziektes. Het test- en registratieproces zelf is - conform de halacha - aan strikte geheimhouding en vertrouwelijkheid gebonden. Zeker omdat de gemeenschappen klein zijn, moet stigmatisering worden voorkomen worden; dit druist in tegen het Tora-verbod op kwaadspreken.
Eén op de acht leden van de Asjkenazische gemeente draagt aangetaste genen van één van de in deze kring veelvoorkomende vier ziekten bij zich. Dit zijn Tay-Sachs, cystic fibrosis, ziekte van Canavan en Type C van Faconi Amenia. Daarnaast wordt ook getest op de ziekte van Gauscher. Tay-Sachs dragers zijn op zich volledig gezond, maar hebben één inactief gen voor het enzym Hexosaminidase A. Als één Tay-Sachs drager trouwt met een andere Tay-Sachs drager hebben hun kinderen 25% kans om één inactief gen van elke ouder te erven, waardoor Tay-Sachs optreedt.
Omdat orthodoxe Joden rond hun twintigste trouwen, worden ze rond deze leeftijd voorgelicht maar niet ingelicht over hun eigen medische status.

Procedure
Op de dag van het onderzoek moet iedereen een toestemmingsformulier van de ouders inleveren en een eigen toestemmingsformulier, alsmede een tweede kaart waarop een identificatienummer staat vermeld. Alles wat wordt getest wordt van tevoren gelabeld met het eigen identificatienummer. De buisjes met bloed worden naar laboratoria gestuurd. Nadat ze uit de laboratoria terugkeren worden de resultaten uitsluitend met het identificatienummer in een database opgeslagen en elke hoeveelheid informatie wordt dubbel gecheckt. Zelfs de staf van de controlerende organisatie kent de identiteit van de participanten niet.
Gezonde studenten van rond de twintig zijn zodoende op de hoogte van de gevaren van het dragen van de erfelijke ziektes. Of, en wat, men draagt wordt niet meegedeeld. Drager of niet, wie zijn eigen status kent, kan bij een door een match van resultaten uit de databank, de ziekte bij de beoogde huwelijkspartner te weten komen. Dit zou de vertrouwelijkheid ondergraven.

Naar het huwelijk
Vlak voor de sjiddoech (huwelijksvoorstel) worden de identificatienummers in de computer ingevoerd met de dag en maand van geboorte om te kijken of de potentiële partners genetisch wel een gezonde match vormen. Als één van de twee drager is, zijn er wat de hierboven genoemde ziekten betreft, geen beletsels. Zijn beiden drager, dan krijgen de beide beoogde partners het advies om niet te trouwen. Als een huwelijk wordt afgeraden wordt er nogmaals getest om de bevindingen te bevestigen. De keuze of ze wel of niet willen trouwen blijft bij de toekomstige huwelijkspartners. Door een absolute vertrouwelijkheid worden emotionele problemen zoveel mogelijk voorkomen. Sociale problemen hoeven niet op te treden en stigmatisering van hele families is niet noodzakelijk.
Individuele screening is beter dan massale, omdat jongelui door vrienden of vriendinnen onder zware druk zouden kunnen komen staan om hun resultaten te delen met hun vrienden of vriendinnen. Geen kinderen krijgen strookt niet met de Joodse traditie.

Abortus
De meeste rabbinale autoriteiten staan abortus van een zieke foetus niet toe, hoewel een kleine minderheid dit toestaat als het werkelijk noodzakelijk is. Als abortus niet toegestaan is, is ook prenataal testen door amniocentese (vruchtwaterpunctie) niet toegestaan. Omdat amniocentese geen doel zou hebben maar wel een risico voor de zwangerschap kan opleveren, zou het niet toegestaan zijn. Alleen pre-implantatie screening is geoorloofd. De bevruchte eicel wordt op een petrischaal geanalyseerd. Wanneer er geen enzymen ontbreken en het embryo niet is aangetast, wordt het teruggeplant in de baarmoeder. De moeder is er dan zeker van dat ze geen baby met Tay-Sachs draagt.

Mag genetische manipulatie?
Genetische manipulatie is het veranderen of verwijderen van één of meer genen, of het inbrengen van genen in een ander celtype, ander organisme of ander individu om een bepaalde verandering te bewerkstelligen.
Genetische manipulatie kan op zeer veel verschillende manieren worden toegepast. Het gen voor insuline kan worden geïmplanteerd om de belangrijke proteïne te produceren die diabetes opheft. Een normaal gen voor Hexosaminidase A kan in een embryo worden ingebracht om Tay-Sachs te voorkomen. Genetische manipulatie om ziekten te voorkomen of te genezen zijn vanuit halachisch oogpunt zeker toegestaan. Gentherapie kan worden beschouwd als een vorm van microchirurgie. Het is zeker onderdeel van de verplichting om te genezen. Maar genetische manipulatie om eigenschappen als lengte, kleur van de ogen of haar en gelaatstrekken te verkrijgen, of andere cosmetische doelstellingen te halen, zou het Jodendom niet toestaan.

Klonen van weefsels of organismen
Het klonen van een bacteriën, insecten of dieren om medicijnen te produceren is zeker toegestaan. Maar mag men ook mensen klonen? In sommige omstandigheden kan dat levens redden. Voor iemand die problemen heeft met een van zijn nieren, zou een nieuwe versie van zijn eigen nier kunnen worden gekloond. Maar mag men een heel nieuw mens klonen? Als een kind sterft vanwege leukemie zou dat kind dan niet gekloond mogen worden?
In de Talmoed wordt over een golem, een kunstmatig menselijk wezen, gesproken. Er bestaat geen halachisch (wettelijk) verbod tegen het klonen van mensen. Maar er zijn veel andere mogelijke religieuze bezwaren en het lijkt geen goede zaak om hier aan te beginnen. We moeten niet vergeten dat de mens een delicaat schepsel is dat bestaat uit grondstoffen van vader en moeder maar wordt bezield door G’d. Uiteindelijk vloeit de werking van onze zintuigen, onze emotie en intelligentie voort uit onze Hemelse ziel. Dat vereist dat dit soort problematiek met groot respect en zeer voorzichtig benaderd wordt.

©Dayan mr. drs. R. Evers 2011