Het getuigt van fatsoen om werknemers op tijd te betalen. Dit is een zaak van wederkerigheid. De arbeider heeft werk geleverd dus moet de werkgever betalen. Toch vindt de Tora het nodig om op twee plaatsen hiervoor te waarschuwen: “Gij zult uw naaste het zijne niet onthouden en niet bestelen, gij zult de betaling van de dagloner niet tot de ochtend laten liggen” (Wajikra 19:13). In het vijfde Boek van de Tora wordt dit herhaald: “Gij zult niets tekort doen aan de arme en behoeftige dagloner onder uw broers of onder uw vreemdelingen, die in uw land zijn, binnen uw poorten. Op zijn dag zult gij hem zijn loon geven en daarover zal de zon niet ondergaan; want arm is hij en daarop richt hij zijn verlangen; opdat hij niet wegens u G’d zal aanroepen en bij u een zonde zou zijn” (Dewariem 24:14-15).

Alles bij elkaar opgeteld geeft de Tora in dit verband dus in totaal één gebod – op zijn dag zult gij hem zijn loon geven – en twee verboden – gij zult niet tot de ochtend laten liggen en de zon mag daarover niet ondergaan. Het moge duidelijk zijn dat de twee verboden elkaar aanvullen, want uit beide tezamen begrijpen wij, dat de tijd van betaling van een dagloner en een nachtarbeider gelijksporen qua lengte (Maimonides Hilchot Sechieroet 11:1).

Verhouding beide verboden
De Talmoed gaat dieper in op de verhouding tussen de beide verboden. In B.T. Bawa Metsia (110b) zeggen onze Wijzen, dat het verbod “Gij zult niet laten overnachten” spreekt over een arbeider die overdag gewerkt heeft. De tijd van betaling bestrijkt de hele nacht. Heeft men het voor de ochtendgloren niet aan de arbeider betaald, dan overtreedt men het verbod “Gij zult het salaris niet laten overnachten” met het aanbreken van de morgen. Het verbod “De zon mag er niet over ondergaan” spreekt van de arbeider die ’s nachts gewerkt heeft. Aan hem kan men de hele dag nog betalen en men overtreedt het verbod van te laat betalen pas bij zonsondergang. Interessant is dat de Misjna (ibid.) de verboden uitbreidt tot de huur van dieren en de huur van voorwerpen (zoals auto’s tegenwoordig). Voorgaande gaat uit van een werkgever die bereid is om te betalen. Wil men echter helemaal geen salaris uitkeren, dan overtreedt men vijf verboden uit de Tora.

Tijdig betalen is dus belangrijk. De Chagamiem verklaren op de pasoek: “Daarop richt hij zijn verlangen” – hetgeen in het Hebreeuws letterlijk is “naar zijn salaris tilt hij zijn ziel op”, dat iedereen die salaris achterhoudt als het ware zijn ‘ziel’ wegneemt (B.T. Bawa Metsia 112a). De vraag is alleen wiens ziel hier wordt weggenomen.

Wiens ziel?
Rabbi Matis Blum citeert hierover een meningsverschil tussen Rav Hoena en Rav Chisda. De één is van mening dat men door weigering te betalen zijn eigen leven op het spel zet, terwijl de ander stelt dat hier de ziel van de bedrogen werknemer bedoeld wordt. Volgens Rasji (1040-1105) wordt de werkgever gestraft omdat zijn daad gelijk wordt gesteld met een aanslag op het leven van de werknemer. De zegsman, die stelt dat de ziel van de werkgever is weggenomen, getuigt van diep psychologisch inzicht. Het is namelijk alsof deze geen ziel meer heeft. Hij is harteloos en gevoelloos geworden.
Beide geleerden benadrukken de ongevoeligheid in het intermenselijk verkeer. De oorzaak van alle intermenselijke problematiek ligt in ons egoïsme en egocentrisme en onze weigering voor elkaar als goed huisvader te zorgen. Het ‘overnachtingsverbod’ is eerder een morele dan een economische Tora-maatregel.

Twijfel op moreel gebied
Deze opvatting heeft belangrijke consequenties, ook in de rechtspraak. Normaal stellen wij, dat wanneer wij twijfelen omtrent een verplichting tot uitbetaling, er niet betaald hoeft te worden. De eiser bewijst! Dit betekent dat degene die claimt nog geld te krijgen van een ander, dit maar moet bewijzen. Zolang hij dat niet kan, behoeft er niet te worden betaald. Dit geldt alleen op financieel terrein. Wanneer er twijfel bestaat op religieus of moreel gebied, moet men uit twijfel de verplichting toch nakomen. Zo zeggen de Rif, de Rosj en de Ketsot (339:1) dat bij twijfel omtrent het overtreden van het verbod: “Gij zult niet laten overnachten” een safeek isoer lechoemra geldt, waarbij men betaalt, ook in geval van twijfel.
In de Tora wordt alleen gesproken over dagloners of nachtarbeiders. Hoe zit het met mensen die overdag maar een paar uur werken? Overtreedt men dan ook het verbod “Gij zult niet laten overnachten” met de ochtendgloren van de volgende ochtend? Volgens Rav Jehoeda geldt dat, wanneer men alleen ’s ochtends heeft gewerkt, men de rest van de dag de tijd heeft om het salaris op te eisen zodat de werkgever reeds bij zonsondergang het verbod “Gij zult de zon niet laten ondergaan” overtreden heeft.

Huur voor langere perioden
De Talmoedgeleerde Rav heeft een meningsverschil met Sjemoe’eel over de positie van iemand die voor langere tijd ingehuurd is. Volgens Rav overtreedt men het verbod bij zonsondergang wanneer de week, de maand of het huurjaar ergens overdag geëindigd is. Wanneer het werk ’s nachts beëindigd is, overtreedt men het overnachtingverbod met de ochtendkrieken. Volgens Sjemoe’eel overtreedt men verbod van “Gij zult de zon niet laten ondergaan” pas de volgende dag met zonsondergang. In de praktijk wordt de mening van Rav aanvaardt. Rabbi Mosje Isserles (339:3) is van mening dat de arbeiders in zijn tijd slechts dagloners waren, die niet tot de nacht doorwerkten. De werkgever wist op het moment dat hij ze in dienst nam, dat ze nog voor nacht zouden stoppen met werken. Daarom worden zij gekarakteriseerd als mensen, die een aantal uur per dag hebben gewerkt. Zodra de zon ondergaat en de werkgever niet betaald heeft, overtreedt hij het gebod “Op zijn dag zult gij hem zijn loon geven”. Tevens overtreedt men het verbod dat de zon er niet over onder mag gaan.