Wat doen we op Sjawoe’ot-ochtend met vier van de zestien ochtendberachot?

Het is gebruikelijk om in de eerste nacht van Sjawoe’ot (dit jaar: de nacht van sjabbat op zondag 26-27 mei) te leren en bij het krieken van de dag het ochtendgebed uit te spreken. Maar wanneer je op Sjawoe’ot de hele nacht doorleert, heb je `s ochtends een probleem met de zgn. ochtendberachot. Zestien van de ochtendberachot kunnen normaal gezegd worden, maar bij vier ontstaan er problemen.
 
Deze vier zijn:
 
    Al netielat jadajiem
    Birchot hatora
    Elokai nesjama
    Hama’awier sjena
 
Al netielat jadajiem
Volgens de Rosj moet `s ochtends handen gewassen worden, omdat we tijdens onze slaap de onreine delen van ons lichaam aanraken. Volgens Rasjba worden wij elke ochtend een “nieuw mens” en moeten wij onze handen wassen ter voorbereiding van de dienst van Hasjeem, gelijk de koheen die zijn handen waste, voordat hij de Tempeldienst begon. Wanneer men nu de hele nacht gewaakt heeft, moet men dan ook `s ochtends weer handen wassen? Volgens de Rasjba zou dit wellicht wel moeten, maar volgens de Rosj is handenwassen niet noodzakelijk wanneer men de hele nacht wakker is gebleven. Men weet dan zeker dat de handen rein zijn gebleven. De Rema (1520‑1577) harmoniseert beide meningen en stelt, dat men wel de handen moet wassen, zodra het ochtend is maar er geen beracha over uitgesproken wordt. Niet iedereen is het met de Rema eens, daarom worden de twee volgende oplossingen aangedragen:
 
1. Direct na de ochtendgloren (alot hasjachar) moet men naar het toilet gaan en de handen wassen, waarna Al nietelat jadajiem en Asjer jatsar worden uitgesproken. Dit is de beste optie.
Of de tweede mogelijkheid:
2. Men moet luisteren naar iemand die wel geslapen heeft, die de beracha voorzegt met de bedoeling om de `nachtwaker’ zijn plicht te laten vervullen.
 
Birchot Hatora
Sommige poskiem (rabbinale beslissers) zijn van mening, dat de Toraberachot van gisteren doorlopen totdat er een duidelijke onderbreking heeft plaatsgevonden, zoals slapen gedurende de nacht. Andere poskiem zijn van mening, dat men de Birchot hatora elke ochtend moet zeggen (wel of niet na een welverdiende slaap). Daar er niet duidelijk gepaskend wordt, worden de volgende oplossingen geadviseerd:
 
1. Luister naar iemand die wel geslapen heeft, die de beracha zegt om de ander zijn plicht te laten vervullen. Daarna zegt ieder de normale leerstukken na de ochtendberachot.
2. Bij de beracha voor Keriat Sjema, de beracha Ahawa Rabba, moet men de bedoeling hebben om daarmee de Birchot Hatora te vervullen. Direct naar de Sjemone Esre leert men een gedeelte Tora.
3. Indien men op Erev Sjawoe’ot (de dag voor Sjawoe’ot) tenminste een half uur geslapen heeft, mag men de Birchot Hatora op Sjawoe’ot ochtend weer zeggen, ook al heeft men gedurende de nacht niet geslapen.
4. Bij het reciteren van de Birchot Hatora op Erev Sjawoe’ot `s ochtends kan men duidelijk bepalen, dat deze berachot werken tot het aanbreken van de volgende ochtend (de ochtend van de eerste dag Jom Tov van Sjawoe’ot).
5. Als geen van deze opties is gevolgd en de Birchot Hatora niet zijn gezegd, mag men de Berachot voor de Tora wel zeggen zodra men wakker wordt op Sjawoe’ot `s ochtends na het dawwenen.
 
Elokai Nesjama en Hama’awier Sjena.
Misjna Beroera bepaalt dat het het beste is om deze Berachot van iemand, die geslapen heeft te horen. Als er niemand anders aanwezig is, stellen veel Poskiem dat deze berachot gezegd mogen worden, hoewel men niet geslapen heeft.

©Dayan mr. drs. R. Evers 2012