 En Joseef werden twee zonen geboren. De eerstgeborene noemde hij Menasje: “want G’d deed mij vergeten al mijn tegenspoed en het hele huis van mijn vader” en de naam van de tweede noemde hij Efraïm “want G’d liet mij vruchtbaar zijn in het land van mijn ellende” (Genesis 41:51-52).
Vrijdagavond zegenen we onze jongens met de spreuk “moge G’d jullie maken als Efraïm en Menasje”. De meisjes worden gezegend met de Aartsmoeders.
Waarom zegenen wij onze kinderen nog steeds met de levensloop van Efraïm en Menasje? Sommigen stellen dat dit de eerste joodse kinderen waren, die in galoet – ballingschap – geboren werden. Zij konden hun joodse identiteit in de Egyptische goles staande houden. Geweldig! Maar Kabbalisten geven een diepere betekenislaag aan beide namen. Menasje is de G’dsdienstbeleving van “Het slechte doen vergeten”: weglopen van het kwade. Efraïm – van de stam vermeerderen, laten uitbloeien – duidt op het cultiveren van het goede. Dat wensen wij onze kinderen vrijdagavond: vermijd het slechte en werk aan het goede!
Toch blijft er een groot probleem over. Waarom dankt Joseef G’d voor het vergeten van zijn vaders huis? Onbegrijpelijk! Zijn vader zat sjiwwe – rouwde – om hem. Zijn broers stonden doodsangsten uit, dat vader Ja’akov het complot tegen Joseef zou ontdekken. En hij zit daar hoog en droog op de Egyptische onderkoningstroon zijn familie te vergeten?! Dat hij zijn broers even kon missen, lijkt me duidelijk. Ze hadden hem verkocht als slaaf, maar zijn vader, die juist hem een speciale religieuze training en voorkeursbehandeling heeft gegeven, díe had hij nooit mogen vergeten. Dat brengt ons op de volgende vraag: Waarom heeft Joseef niet even een boodschap gestuurd aan zijn treurende vader, via gezanten of e-mail, om hem te vertellen dat hij het helemaal gemaakt had in Egypte? Zijn moeder, Racheel, was inmiddels overleden. Maar zijn oude vader had hij minimaal moeten vereren met een levensteken.
Eerbied voor ouders is een groot goed. Maar ontzag voor G’d staat nog hoger omdat zowel kind als ouder het G’ddelijke in de wereld moeten eren. Joseef had een droom en Ja’akov was overtuigd van de waarheid van de profetische droominhoud. De Tora vertelt zelfs dat Ja’akov uitzag naar de vervulling van de droom. Wat had Joseef gedroomd? Dat de zon, de maan en de elf sterren voor hem zouden buigen. De zon was zijn vader, de maan was zijn pleegmoeder Lea en de elf sterren waren zijn broers. Dit was geen ordinaire droom maar een harde profetie, en zoals iedere profetie een opdracht van G’d. Zijn hele familie zou voor hem zou buigen.
Rabbi Jakov Tswi Mecklenburg (1785-1865, Duitsland) legt uit dat Joseef geen kat en muis-spelletje speelde toen hij zijn broers heen en weer liet reizen tussen zijn hof en hun vaders huis. Had Joseef direct verteld wie hij was, dan hadden ze nooit voor hem in het stof gebeten. Daarom heeft hij ook nooit iets bericht aan Ja’akov, zijn vader. Zou Joseef bericht hebben dat hij carrière had gemaakt aan het hof van Pharao, dan zou zijn profetie nooit zijn uitgekomen. Maximaal had er een gezinshereniging plaatsgevonden, eind goed, al goed. Maar als Joseef zich direct bekend zou hebben gemaakt aan zijn broers, had niemand ooit voor hem gebogen! Daarom die verwijdering, voor even althans. Dáárom moest Joseef even wat minder emotioneel worden naar thuis toe en zijn vaders huis even “vergeten”. Joseef dankte G’d, dat hij niet in een verscheurende tweestrijd belandde en het verbroken contact met zijn vaders huis psychisch aankon.
Joseef vervreemdde zich van zijn broers om een reactie aan hen te ontlokken. Zij hadden hem 22 jaar eerder verkocht. Als zij nu zouden opkomen voor de andere zoon van hun tante Racheel, Benjamin, zou hun misdaad vergeven zijn. De broers doorstonden de test glansrijk. Maar de grote vraagt blijft waarom Ja’akov zo lang verstoken moest blijven van de liefde van zijn zoon Joseef. Ja’akov zelf was ook zeer lange tijd – even lang als de scheiding van Joseef - weggeweest uit zijn vaders huis. Hoewel Ja’akov zijn ouders Jitschak en Rivka alleen had gelaten op hun uitdrukkelijke verzoek, werd dit toch enigszins laakbaar geacht. Ja’akov werd in staat gesteld om er hier op aarde voor te boeten, zodat hij volledig onbezoedeld en ongehinderd door enige schuld de Olam haba (de toekomstige wereld) kon binnentreden. Zuiverheid van geest en intentie was het enige werkelijke belangrijke item in het leven van onze Aartsvaders.
©Dayan Evers 2012 |