Kosjer eten, kasjroet, heeft een diepere betekenis. Dat staat aangeduid aan het eind van de voorschriften over kosjere dieren: "Ik ben Uw G'd, U zult Uzelf heiligen en U zult heilig zijn omdat Ik heilig ben". Kosjer eten geeft ons extra kedoesja (heiligheid). Dit zien we bij Daniël, die in de leeuwenkuil geworpen werd.

Daniël in de leeuwenkuil
Op aandringen van zijn hovelingen vaardigde de Perzische koning Darius een besluit uit, dat ieder die in de komende dertig dagen zou bidden tot een andere macht dan de koning zelf, gestraft zou worden. Op die manier hoopten zij een val uit te zetten voor Daniël. Maar Daniël bleef drie keer per dag dawwenen (bidden) in de richting van Jeruzalem. Zijn vijanden verklikten hem bij de koning.
Darius hield veel van Daniël maar kon de druk van zijn hovelingen niet weerstaan; hij moest Daniël veroordelen tot de leeuwekuil. Na een slapeloze nacht haastte Darius zich naar de leeuwekuil: "Was de G'd, die u constant dient, in staat om u te redden uit de leeuwekuil?". De rest is bekend. De Zohar legt uit dat de leeuwen Daniël geen kwaad konden doen vanwege de grote kedoesja (heiligheid), die hij uitstraalde omdat hij nooit treife (niet kosjer) had gegeten.

Varken en ooievaar
Maar ook de kasjroetdetails spreken boekdelen. Allereerst is de chazier (varken) voor ons verboden, hoewel het varken in ieder geval één kosjer kenmerk heeft: gespleten hoeven. In het Jiddisj zeggen we: een kosjer chazerfisel (varkenspootje): hij strekt zijn poten naar voren, alsof hij wil zeggen: kijk eens hoe kosjer ik ben terwijl hij niet herkauwt en daarom treife is. Deze eigenschap van de chazier duidt op een zeer verwerpelijke karaktertrek: hypocrisie.
Onze verklaarders leggen uit waarom bij de dieren die een kosjer teken hebben, er eerst het kosjere kenmerk wordt vermeld en pas daarna het niet-kosjere kenmerk, zoals bij de kameel, waar eerst staat dat hij wel herkauwend is. Pas daarna staat dat hij geen gespleten hoeven heeft. Men kan zich afvragen waarom niet eerst het onreine kenmerk bij deze dieren wordt vermeld.

Het reine kenmerk voegt onreinheid toe
Volgens Reb Efrajim Luntzits vermeldt de Tora eerst het reine kenmerk, omdat juist het reine kenmerk onreinheid toevoegt aan hun nietkosjere status, zoals onze Chagamiem (Wijzen) hebben gezegd bij Esau, dat hij vergeleken kon worden met een chazier, die zijn poten uitstrekt om te laten zien hoe kosjer hij is, terwijl hij in het geniep een grote bedrieger is.

Schijnheiligheid veel erger dan oprechte oneerlijkheid
Deze schijnheiligheid is nog veel erger dan oprechte oneerlijkheid. Daarom begint de pasoek eerst met een rein kenmerk bij deze onreine dieren, om ons te waarschuwen voor de valstrik die juist dat ene kosjere kenmerk vormt. Nog een ander aspect van de kosjere kenmerken vinden we bij de ooievaar (11:19).

Selectief sympathiek
De chasida, ooievaar, wordt tussen de onreine dieren opgesomd. De Talmoed vraagt: "Waarom wordt zij chasida genoemd? En het antwoord luidt: omdat zij goed is voor haar soortgenoten". Waarom de chasida dan toch treife is? Het lijkt toch heel goed wanneer men aardig is voor de ander. Maar als men alleen maar goed is voor de eigen soortgenoten, men slechts `selectief sympathiek’ en in genegenheid discrimineert, is men `treife’ omdat men zich alleen om de eigen soortgenoten bekommert.

Mens is in essentie een moreel wezen
Fysiek gesproken is de mens een ‘sophisticated' dier. Het verschil ligt op het geestelijk vlak. De mens is in essentie een moreel wezen. Dieren denken niet na over pro's en contra's in morele zin. Op zedelijk terrein is de mens alleenheerser.

Wanneer de grens tussen mens en dier dreigt te vervagen, maant de Tora ons tot voorzichtigheid. De mens moet er zorg voor dragen dat moraliteit en spiritualiteit in denken, spreken en handelen de boventoon blijven voeren. De balans tussen hoger en lager in de mens is zeer delicaat.
De mens draagt van nature vele dierlijke aspecten in zich. De vraag is hoe de mens ervoor kan waken dat het geestelijke de leidraad blijft bij zijn levensbeslissingen. Het dierlijke in de mens is niet per definitie slecht maar dient wel zorgvuldig in goede banen geleid te worden.

Openstaan voor het G’ddelijke
Rabbiner Hirsch omschrijft het begrip heiligheid met een iets andere nuance. Heiligheid betekent openstaan voor het G’ddelijke in de wereld, G'd binnenlaten in het privé-leven, zelfs in de meest intieme aangelegenheden. De mens moet dus een sfeer creëren waarin dit mogelijk wordt. Zoogdieren, die zowel herkauwen als gespleten hoeven hebben, behoren tot de meer passieve diersoorten, eten geen vlees maar zijn herbivoren (planteneters). Wat doet een koe – als prototype van het kosjere dier – de hele dag? Kauwen en herkauwen. Koeien maken een weinig actieve indruk, zijn niet wild, doden geen andere dieren en zijn een toonbeeld van passiviteit. Het typisch dierlijke instinct lijkt bij de koe weinig tot ontwikkeling te zijn gekomen. De bouw van de poot is niet geschikt om te doden. Daarom is hij kosjer.

Kabbala en kosjer eten
In de mystieke literatuur wordt uitgelegd, dat de spijswetten eigenlijk niet zozeer een dieet voor de ziel zijn maar veel eerder het lichaam van de mens van iedere dierlijke bezoedeling moeten zuiveren.
Het lichaam is het instrument van de ziel, waarmee ons hoogste mensaspect met de aardse omgeving kan communiceren. Wij moeten het lichaam zo zuiver mogelijk houden zodat de ziel met een minimum aan fysieke obstakels door het lichaam heen haar geestelijk licht kan laten schijnen op de materiële wereld.
In de Kabbala wordt de ziel vergeleken met een diamantslijper, die afhankelijk is van de kwaliteit van zijn instrumenten (i.c. het lichaam). Hoe kundig hij ook is, er hoeft maar een klein manco of gebrek in zijn instrumentarium te zijn en zijn producten bezitten niet meer die topkwaliteit, die zij idealiter gehad zouden kunnen hebben.

Hetzelfde geldt voor het menselijk lichaam. Kosjer eten zorgt voor een optimale ‘loepzuiverheid’ van het ‘vehikel’ van de ziel. Maimonides werd eens gevraagd hoe het kwam, dat de mensen uit zijn tijd zo weinig gevoel voor religie hadden. Zijn antwoord luidde, dat dat voornamelijk kwam omdat men de spijswetten niet meer goed in acht nam.
Deze kennis is geen wetenschappelijke, experimentele kennis maar werd ons geopenbaard op de berg Sinaï. Om deze hoogste graad van psychosomatische reinheid te bereiken, heeft G’d de spijswetten gegeven, die tot op de dag van vandaag in brede kring nog in acht worden genomen.

©Dayan mr. drs. R. Evers 2013