 Maran Posek Hador Hagaon Harav Elyashiv ZT"L als sandek
Sjalom zachar
Traditioneel werd op de eerste vrijdagavond na de geboorte van een zoon, een viering gehouden ter ere van de pasgeborene – de Sjalom zachar. Deze viering, die de status heeft van een se’oedat mitsva, werd gehouden in het huis van de pasgeborene. Hoewel dit gebruik een tijd lang in de vergetelheid was geraakt is het tegenwoordig weer in opkomst.
Wanneer de geboorte op vrijdag namiddag plaatsvindt na zonsondergang, zal de briet op de volgende Sjabbat of zondag plaatsvinden. Dit betekent dat er twee vrijdagavonden zijn voor de besnijdenis. Op welke van de twee vrijdagen de Sjalom zachar plaatsvindt is de vraag. Over het algemeen wordt de mening gevolgd dat het plaats zal vinden op de tweede vrijdag. Één van de redenen hiervoor is een praktische: het zal lastig zijn mensen direct na de geboorte te informeren dat er een Sjalom zachar zal zijn, te meer omdat de Sjabbat al is begonnen en mensen misschien niet allemaal in de directe omgeving wonen.
Vaak heerst er onzekerheid over de vraag of de briet wel binnenkort zal doorgaan. Het kind kan nog geel worden. Maar zelfs wanneer men zeker weet dat de besnijdenis niet gedurende de komende week plaats zal hebben, wordt de Sjalom zachar toch gehouden.
Het is de gewoonte om bij de Sjalom zachar linzen en andere bonen te serveren (zoals kikkererwten).
Vach nacht – de nacht voor de besnijdenis
De nacht voor de besnijdenis wordt ook wel de “vach nacht” genoemd (waak nacht). Volgens de Midrasj is de verdienste van de besnijdenis zo groot, dat het beschermt tegen Gehinnom. Om dit te voorkomen zou de Satan er alles aan doen om te verhinderen dat de besnijdenis plaats zal vinden. Om te zorgen dat er niks gebeurt, wordt de vach nacht gehouden.
Als onderdeel van de wake komen de mannen van de familie (en de directe omgeving) in het huis waar de pasgeborene slaapt de hele nacht Tora leren, of in ieder geval tot middernacht. Meestal zijn de voorschriften en gebruiken van de briet mila het gekozen onderwerp van studie.
De vach nacht vindt niet plaats wanneer de vrijdagnacht samenvalt met een van de seideravonden of erev Jom kippoer. Het unieke karakter van ieder van deze nachten brengt zijn eigen bescherming mee, wat de vach nacht als het ware overbodig maakt. Kinderen komen naar het wiegje van de pasgeborene om daar Sjema en Hamalach hago’el (Bereesjiet 48:16) te zeggen.
Kvatter en kvatterin
Een man en een vrouw (meestal een getrouwd stel) krijgen de eer om het kind naar de kamer te brengen waar de briet mila plaats vindt en hem daarna weer terug te brengen naar de moeder. De vrouw (kvatterin) neemt het kind over van de moeder, geeft hem door aan de man (kvatter), en deze geeft hem weer door aan de sandek. Het is de gewoonte deze eer te geven aan een stel dat zelf nog geen kinderen heeft. Iedereen zou in principe kvatter of kvatterin kunnen zijn. In sommige families is het de gewoonte om de baby door een aantal verschillende mensen gedragen te laten worden. Zo komt hij steeds een stukje dichter bij de plaats waar de Briet uiteindelijk uitgevoerd zal worden.
De sandek
De meest eervolle rol bij de briet mila is die van de sandek. De sandek is de man die de pasgeborene vasthoudt tijdens de eigenlijke besnijdenis.
Er zijn verschillende gewoontes in het aanstellen van een sandek. Omdat het juist is om de grootvaders bij de briet mila te betrekken, wordt een van hen vaak aangewezen als sandek, tenzij zij uitdrukkelijk stellen dat de eer naar de overgrootvader zou moeten gaan. Een andere gewoonte is om de rabbijn deze eer te geven. Hoe dan ook doet men er goed aan deze eer te geven aan een rechtschapen, G’dvrezende man. Omdat het voor de sandek een (halachische) feestdag is, draagt hij Sjabbatkleding. Ook draagt de sandek een tallit, die gedeeltelijk over het voorhoofd van de pasgeborene ligt.
Tweelingen
Wanneer twee jongetjes tijdens dezelfde ceremonie worden besneden (ongeacht of het om een tweeling gaat, of om twee kinderen uit verschillende families), worden zij apart van elkaar de kamer binnen gebracht. Dit gebeurt om beide kinderen dezelfde eer te geven.
Als het voor een van beide besnijdenissen niet de achtste dag is, wordt het kind wiens achtste dag het wel is eerst besneden, ongeacht de reden van het uitstel. Wanneer het voor allebei de achtste dag is (of voor allebei niet), dan wordt de oudste het eerste besneden.
Realisatie van het verbond
De mitsvot (geboden) zoals die door de Aartsvaders werden uitgevoerd worden door onze Wijzen beschouwd als aroma, terwijl ónze mitsvot worden vergeleken met olie. Hierbij is het aroma het spirituele en de olie het tastbare. De olie is waardevoller, bruikbaarder, dan het aroma. Als onze mitsvot zoveel hoger zijn, waarom wordt de briet mila dan het verbond van Avraham, onze aartsvader, genoemd? Waarom zeggen we niet dat het ons verbond is met G-d? Misschien kunnen we het beter begrijpen aan de hand van het idee dat de ziel het lichaam binnenkomt bij de briet mila. In eerste instantie lijkt dit alleen maar meer verwarring te creëren, omdat het kind in de buik van zijn moeder al de hele Tora heeft geleerd en de G-ddelijke ziel al aanwezig is. Hoe is het dan mogelijk dat de doordringing van de G-ddelijke ziel pas bij de achtste dag begint? Bij de briet mila ontstaat er een intrinsieke band tussen de nesjomme (ziel) en het lichaam. Wanneer de embryo in de buik van zijn moeder zit, waart de nesjomme wel over het lichaam, maar er is nog geen intrinsieke band ontstaan. Niet alleen de verbinding tussen ziel en lichaam wordt beklonken op de dag van de briet mila, maar ook tussen de fysieke mens en het doel waarvoor hij als Jood is geschapen: om deel uit te maken van het verbond tussen Avraham en G-d.
©Dayan mr. drs. R. Evers 2013 |