Satan is volgens de meeste stromingen binnen het Jodendom slechts de naam van een engel die door G'd toegewezen taak is om mensen te verleiden tot zonde. Een voorbeeld vinden we in de Tora: Nu ontbrandt de toorn van G'd omdat hij meegaat, en posteert zich een engel van Hasjem op de weg als de satan, tegenstrever voor hem, terwijl hij voortrijdt op zijn ezelin, met twee van zijn jongens bij zich (Bamidbar/Numeri 22:22).

De Bijbel spreekt ook niet over satan als een naam, maar als een zelfstandig naamwoord: hasatan; de satan. Deze betreffende engel die deze rol moet opnemen is daarnaast de Officier van Justitie die voor het Hemelse Gerecht tegen degenen die aan zijn listige verleidingen zijn bezweken aanklaagt (Ijov/Job 1). Het woord satan betekent in het Hebreeuws dan ook gewoon aanklager. Daarom staat in het voorbeeld van Bamidbar 22 duidelijk geschreven dat de betreffende engel die de rol van de satan moest opnemen een engel van Hasjem is. Een Officier van Justitie werkt namelijk vanuit de Wetgeving en overheid (Hasjem, Rechter der rechters, Koning der koningen) en niet voor zichzelf of voor zijn eigen doeleinden.

Als de Hemelse Gerecht vervolgens beslist dat het de tijd voor iemand is om te sterven, dan is de satan-rol van de engel om zijn leven te nemen. De Talmoed (Bava Batra 16a)leert ons dat ‘de satan, die drang is om kwaad te doen en de Engel des Doods zijn een en dezelfde is." Al deze titels zijn dus gewoon meerdere functiebeschrijvingen voor een engel. Een engel die aan zijn G'ddelijke plicht voldoet kan nauwelijks in strijd met zijn eigen Schepper zijn.

Er wordt over het algemeen aangenomen dat er zes engelen des doods zijn die allemaal hun eigen groep "slachtoffers" toegewezen hebben:

• Gavri´el over koningen
• Kaftzi'el over de jonge mensen
• Masjbir over dieren
• Masjbit over kinderen
• Af over mensen en beesten
• Chemah over mensen en beesten

(Beit ha-Midrash, 2:98)

Als de satan de engel van Hasjem is, wie heeft Adam en Chava misleidt?

Volgens de Midrasj was het Samael. Omdat deze naam volgens de Kabbalah belastend in ieder opzichte is, spreken wij voortaan over Samech Mem. Volgens diverse richtingen binnen het Jodendom zijn de satan en Samech Mem dus niet dezelfde wezens.

Wie is Samech Mem?
Samech Mem is de [hemelse] koning van de 70 [hemelse] vorsten. Deze vorsten staan aan het hoofd van de 70 volkeren op aarde. Samech Mem is de engel des verderfs is. Aangezien Samech Mem verbonden aan het woordje  sam - vergif.

Wat is zijn rol in de misleiding van Adam en Chava?

Voor de schepping van de Mens (Adam) zei Hasjem tegen Zijn dienende engelen: "Laten wij mensen maken." (Bereesjiet/Gen. 1:26). Dit voorstel was tevens een uitnodiging aan de engelen om hun mening over Zijn plan te geven. De engelen splitsten zich op in diverse fracties. Sommigen onder hen waren voor de schepping van de Mens en andere waren er tegen. Vriendelijkheid bevestigde het voorstel: "Laat hem geschapen worden zodat hij vriendelijkheid in praktijk kan brengen".
Waarheid protesteerde: "hij moet niet geschapen worden, omdat hij vol leugen zal zijn".
Rechtvaardigheid was met hem oneens: "hij moet wel geschapen worden, zodat hij rechtvaardigheid tot uiting kan brengen".
Vrede protesteerde: "schep hem niet, omdat hij vol tweedracht zijn".
Tot slot kwam ook de Tora in protest: "Meester van het heelal! Waarom wilt Jij deze Mens scheppen? Zijn levensduur zal van korte duur zijn, maar wel vol met verdrukking. Hij zal voorzeker zondigen, tenzij Jij dat verdraagt, zal het veel beter voor hem zijn als hij überhaupt niet wordt geschapen!"

Hasjem nam de overhand over de bezwaren van alle engelen en van de Tora en stemde Zelf in voordeel van de schepping van de mens. Zijn laatste woord was: "Ik ben vriendelijk en lankmoedigheid en Ik ben klaar om de mens te maken, ondanks zijn fouten! ... Als hij Mijn wil doet, dan zal hij G'ds Beeld dragen en over de dieren heersen. Als hij faalt, dan zal de G'ddelijke beeld weggaan en dan zullen de dieren daarvoor in de plaats hem domineren. "

Nu was Samech Mem in die dagen al een grote meester onder de engelen. Toen de engelen - voor de zondeval van de mens hadden de engelen ook een eigen wil - riepen: "Laten wij een plan bedenken zodat Adam voor de ogen van Zijn Schepper zondigt!" daalde Samech Mem af naar de aarde en ging op zoek naar een schepsel die voor de plan om de mens te laten vallen geschikt was. Hij vond niemand listiger dan de slang. In die tijd had Hasjem de slang boven de rest van de dieren gesteld en was de slang de dienaar van de Mens. Hierdoor kreeg hij van Hasjem twee extra gaven: de kracht van spraak en hij liep rechtop. Om de slang te kunnen domineren, reed Samech Mem op de rug van de slang, als of de slang een kameel was en samen vormden zij dè slang. Alles wat de slang zei werd door Samech Mem geïnspireerd.

Iedereen die een rol had in de val van de Mens had werd gestraft. Zo kregen de slang, Adam (man) en Chava (vrouw) ieder tien straffen. Samech Mem kreeg slechts één straf, wat tevens verre weg de zwaarste was. Hasjem zei namelijk: "Samael, die de slang tot kwaad aanzette, zal uit zijn hoge positie in de Hemel gezet worden."

Op dit moment is Samech Mem volgens vele stromingen de beschermengel van Edom, de zonen van Esaw en zal in de einde der tijden samenwerken met Rahav, de beschermengel van Isjma'el, tégen Miqa'el, de beschermengel van Israel (Zohar).

(Bron: Can Angels Sin? van Rabbi Yehuda Shurpin van Chabad.org; Midrash Says The Book of Beraishis van Rabbi Moshe Weissman; Tora Code Net;)

©Jodendom-online 2009