| Vele verheven gedachten in één sidra |
| Publicatiedatum: donderdag 07 juni 2012 |
Auteur: Dayan mr. drs. R. Evers | 1.299 keer gelezen |
|
|
| Parasja, Pesach, Opperrabbijn R. Evers » |
|
|
De les van de leidende wolk
De Joden in de woestijn volgden de G’ddelijke wolk, die hen begeleidde. Daar nooit van tevoren voorspelbaar was hoelang men op een bepaalde plaats zou blijven, betekende elke stop van de wolk dat men moest uitpakken met het risico dat men de volgende dag weer moest inpakken en vertrekken. Reizen onder leiding van de wolk was een behoorlijke test. Was het Joodse volk bereid G’d overal te volgen? Soms wilden ze, aangekomen op een prachtige plaats, veel langer blijven. En uit een onherbergzaam oord wilden ze veel sneller weg. De Tora is een les voor eeuwig. Het leert ons, dat we niet altijd weten waar onze galoet (ballingschap) ons heenvoert.
De les van de trompetten
“En wanneer u in uw land ten strijde trekt tegen de vijand, die u benauwt, dan zult u op de trompetten een signaal blazen, waardoor u in herinnering gebracht wordt voor het aangezicht van G’d, zodat u van uw vijanden verlost zult worden. Ook op uw vreugdedagen, op uw feest- en nieuwe maandsdagen zult u een stoot op de trompetten geven bij uw brand- of vredeoffers” (10: 9 e.v.).
Uit deze verzen leiden onze Chagamiem (Geleerden) af dat wij bij iedere ramp op trompetten moeten blazen. Tussen de Wijzen bestaat er een meningsverschil of deze opdracht tegenwoordig nog steeds in Israël van toepassing is of dat het alleen maar in de tijd van de Tempel gold. Maimonides legt uit dat het blazen op de trompet een onderdeel is van het tesjoewa doen, het proces van inkeer. Wanneer wij het geluid van de trompetten horen, weten we dat wij alles aan onszelf te danken hebben, zodat we aangezet worden ons gedrag te verbeteren. Een interessante gedachte. Wanneer er iets mis gaat in de wereld is de reactie van de meeste mensen dat dat te wijten is aan duizend en één oorzaken zoals ‘de maatschappij’, de statistieken of de agressie van de mens, die als vaststaande gegevens worden aanvaard. Wanneer we alles zo “wegrationaliseren”, blijft er weinig reden meer over om tesjoewa te doen en verandert er niets. Maimonides noemt dit ‘wreedheid’. Dit is inderdaad juist. Als we niet in staat zijn om de werkelijke oorzaken van alle calamiteiten in onszelf te vinden en alles maar toeschrijven aan toeval en omstandigheden, zijn we wreed bezig. De Tora laat ons duidelijk merken, dat we iedere gelegenheid moeten aangrijpen, om ons individuele en nationale gedrag te verbeteren. Wanneer we dat nalaten, is dat weer een gemiste kans.
De les van Mirjam: dank na tachtig jaar
Aan het einde van de sidra wordt Mirjam melaats omdat ze – overigens positieve - klachten had over haar broer. Mirjam moest zeven dagen het kamp uit, maar het hele volk bleef op haar wachten totdat ze weer terugkwam. Dit was een beloning omdat ze ooit een uurtje gewacht had bij haar broer Mosjé die in de Nijl werd neergelegd in een biezen mandje. Waarom ze nu pas beloond werd? Omdat G’d aan Mirjam, na haar klachten, duidelijk maakte wat voor een bijzonder mens Mosjé was: “In heel Mijn huis is hij vertrouwd”(12:7). Pas nu realiseren we ons wie Mosjé eigenlijk was. G’d Zelf getuigde dat er niemand ooit het niveau van Mosjé zou halen. Haar wachten, tachtig jaar geleden, bleek nu van groot nationaal belang !
De les van agressie en nederigheid
Aan het einde van deze sidra meldt G’d dat de volgende generatie bestuurd zou worden door het Sanhedrien van zeventig man. Maar hoe de juiste Dajaniem (raadsheren) te kiezen? G’d gaf Mosjé als selectiecriterium dat zij allemaal mannen moesten zijn die ‘vergelijkbaar met Mij en jou zijn’. Zoals Ik, omdat er geschreven staat ‘G’d is een man van oorlog’ en zoals jij omdat er geschreven staat ‘dat Mosjé de nederigste van alle mensen op de aarde was’ (12:3). Zo moet een Joodse leider eruit zien. Hij moet een unieke combinatie zijn van kracht en bescheidenheid. Dat was ook de oorzaak van de val van koning Saul. Hij volgde de opdrachten van de profeet Samuël niet volledig op. Zijn excuus luidde: “Maar de mensen wilden de dieren in leven houden. Ik luisterde naar het volk”.
Samuël antwoordde hem dat hoewel hij gering was in zijn eigen ogen, hij toch het hoofd was van de stammen van Israël. De koning moet met kracht en autoriteit regeren. Tegenover het volk moet hij streng zijn. Orders kunnen uitdelen. Maar bij zichzelf moet hij beseffen, dat alles van Boven komt. Daarom moesten de trompetten ook uit één stuk gemaakt worden (miksja).
In de woestijn moesten de Joden drie dingen maken die uit één stuk waren. Allereerst de Menora, die Torakennis symboliseert. Daarnaast waren er de keroewiem, de cherubijnen, die ook uit één stuk moesten zijn omdat de Engelen op de Heilige Arke op kindergezichtjes leken. Zij symboliseren chinoeg, de joodse opvoeding. Joodse opvoeding moet met eenduidigheid ter hand worden genomen. Trompetten symboliseren leiderschap en ook dat moeten uit één stuk zijn. Anders straalt autoriteit niets uit.
De les van Pesach Sjenie
Over deze inhaalmogelijkheid stelt de Tora: het is nooit te laat! “Ieder mens, wanneer die onrein zal zijn door aanraking van een dode of wanneer hij op verre weg zal zijn, voor jullie of voor jullie generaties, moet een Pesach voor HaSjeem maken, in de tweede maand op de veertiende. In de namiddag moeten zij dat maken. Met matsot en maror zullen zij dat eten” (Bemidbar 9:10-11). In Sefer Hachinoeg wordt uitgelegd, dat men niet alleen gerechtigd is tot een tweede Pesach wanneer men onrein is of te ver weg was. Ook wanneer men per ongeluk of zelfs opzettelijk heeft nagelaten het eerste Pesach te brengen mag men dit op het Pesach sjenie - het tweede Pesach inhalen (B.T. Pesachiem 93a).
Basis van het geloof
Een van de achtergronden van deze mitswa is, dat het Pesach-offer een duidelijk teken is voor alle wereldburgers, dat de wereld vanuit het niets geschapen werd. Bij de uittocht uit Egypte deed G’d voor ons duidelijke wonderen en heeft Hij ten overstaan van vele volkeren ingegrepen in de natuur. Alle wereldburgers hebben gezien, dat G’ds invloed en macht zich zelfs uitstrekken over deze lage, materiële aarde. Bij de uittocht uit Egypte geloofde iedereen weer, dat G’d de wereld had geschapen. Dat de Schepping en de wereld nieuw zijn, is een belangrijk geloofsfundament in onze religie. Daarom wilde G’d een inhaalmogelijkheid voor deze belangrijke mitswa. G’d wilde niet, dat wij door oponthoud of overmacht hier niet aan zouden kunnen deelnemen. Daarom biedt Hij ons een inhaalmogelijkheid in de tweede maand, Ijar.
Omdat besef van G’ds almacht zo’n essentieel onderdeel van ons geloof is, is ook iemand die tussen de eerste en de tweede Pesach Joods wordt of iemand die Bar mitswa wordt tussen 14 Niesan en 14 Ijar verplicht om deze mitswa van Pesach Sjenie te vervullen.
Verschillen tussen Pesach I en Pesach II
Er zijn nogal wat verschillen tussen Pesach Risjon en Pesach Sjenie. Vanaf 14 Niesan mogen wij geen chameets (gerezen produkten) meer in ons bezit hebben maar op 14 Ijar mag chameets samen met matsa bij ons thuis liggen. Pesach Sjenie duurt maar één dag en kent op de dag zelf geen werkverbod, terwijl de eerste Pesach zeven dagen duurt en er een strikt werkverbod is op zowel de eerste als de zevende dag. Op de eerste Pesach moet er Halleel – een loflied uit Tenach - worden gezegd bij het eten van het Pesach-offer maar bij Pesach Sjenie hoeft dit niet. Bij het klaarmaken van het Pesach-vlees echter eisen beide Pesachiem dat er Halleel wordt gezegd. Het Pesach-vlees wordt in beide gevallen gebraden gegeten, met matsot en maror, en het schuift de Sjabbat-verboden terzijde. Bij beide Pesach-offers mag men niets van het offer overlaten en geen botten breken.
Verhouding Pesach Risjon en Sjenie
Over de verhouding tot het eerste Pesach bestaan er drie verschillende
meningen:
1. Rabbi Jehoeda Hanassi meent, dat het Pesach Sjenie geen inhaalmanoeuvre is. Het is zeker geen rectificatie van een gebrek bij het eerste Pesach. Het is een feest op zichzelf. De Tora zegt, dat er een nieuwe verplichting ontstaat op 14 Ijar voor degenen, die de eerste Pesach, op 14 Niesan, nog geen offer gebracht hadden. Wanneer men aan deze verplichting niet voldoet, is men een bepaalde straf schuldig: kareet. Volgens Rabbi Jehoeda Hanassi is het daarom ook niet zo relevant, waarom men Pesach Sjenie viert. Zelfs wanneer men bij Pesach Risjon per ongeluk is vergeten een Pesach-offer te brengen, is men toch kareet schuldig wanneer men bij de tweede Pesach het brengen van een offer expres nalaat. Pesach Sjenie is een zelfstandig feest met een zelfstandige strafmaat;
2. Rabbi Nathan is van mening, dat Pesach Sjenie slechts een inhaalmanoeuvre is voor nalatigheid bij de eerste Pesach. Wanneer men het eerste Pesach-offer heeft nagelaten, is men in feite al kareet schuldig. Deze straf blijft echter latent tot men het nagelaten eerste Pesach heeft ingehaald door bij Pesach Sjenie een offer te brengen. Wanneer men dus per ongeluk of zelfs door overmacht gedurende Pesach Sjenie geen offer heeft gebracht, blijft men kareet schuldig. Men was deze straf namelijk feitelijk al verplicht vanaf het moment, dat men geen offer bij het eerste Pesach had gebracht;
3. Rabbi Chananja ben Akawja meent, dat Pesach Sjenie geen inhaalmanoeuvre is van Pesach Risjon. Het is slechts een rectificatiemogelijkheid. Het is de laatste mogelijkheid om nog een korban (offer) voor Pesach te brengen. Daarmee is de verplichting van kareet voltooid, die al begon toen men opzettelijk de eerste Pesach
heeft nagelaten.
Vele meningen! Niettemin is een zaak duidelijk: HaSjeem wilde zijn volk alle gelegenheid bieden om deze verheven mitswa te vervullen. Het is aan ons om onze religieuze kansen te benutten in deze prachtige wereld, die G’d voor ons schiep met zijn vele ontplooiingsmogelijkheden voor ieder individu...
©Dayan mr. drs. R. Evers 2012 |
| « 1 | 2 |
|
|