(Red. FAQ) Tisja Beav (9e dag van de maand Av; dat volg. het zonnejaar in juli of augustus valt) is de treur- en herdenkdag voor de beide Tempels resp. 587 v.d.g.j. en 70 n.d.g.j. Klaagliederen en Jeremijahoe (Jeremia) staan centraal.

Het Gevoel van een Verlies
Op de 9e Av kunnen wij de bron van de zinloze haat begrijpen die de oorzaak was van de vewoesting van de Tempel in Jeruzalem en onszelf wijden aan „zinloze liefde."

Rouw is nimmer eenvoudig, en dat is ook niet de bedoeling. De herkenning van de lege ruimte die niet gevuld kan worden met afleiding of vervanging, is één van de moeilijkste te begrijpen ervaringen. Er zijn verliezen die zo vernietigend zijn, dat woorden, hoe zorgvuldig ook gekozen, te kort schieten en op zijn best goedkoop en banaal en op zijn ergst paternalistisch aandoen. Waar er niets te zeggen valt, is niets zo veelzeggend als stilte.

Er zijn verliezen die niet alleen ieder woordenboek tarten, maar die zo enorm zijn, dat zelfs onze hersenen ze niet kunnen vatten en dan vinden wij onszelf terug in een emotionele ontkenning. Zoals iemand die een dierbare naaste verloren heeft en dat niet kan bevatten maar steeds tegen zichzelf zegt: „Het is niet waar, het is niet waar, het is een boze droom."  Wanneer wij geen woorden hebben, is er geen manier om informatie uit te wisselen. Een tragisch resultaat daarvan is dat vaak de zwaarste verliezen ook het minst begrepen worden en daardoor vaak worden vergeten. Voor onze achterkleinkinderen is de verschrikking van de Holocaust een stoffig reliek uit een antieke herinnering, zoiets als de Spaanse Inquisitie voor ons is.

Niemand kan vandaag nog de enorme omvang van het verlies van de Heilige Tempel in Jeruzalem, het Beit HaMikdasj, bevatten. Toen het nog bestond, liet de Tempel ons direct spiritualiteit ervaren. G-ds aanwezigheid was voelbaar in iedere steen, in iedere hoek - daar was geen externe katalysator voor nodig. Wij hebben het verlies van deze band al twee duizend jaar verloren en we hebben geen woorden meer om de betekenis ervan over te brengen. We gaan door de plichtsmatige rouwrituelen, maar we hebben woorden nodig om het reëel te maken.

Laten wij ons concentreren op wat het verlies van de Tempel 2.000 jaar geleden voor ons in dit nieuwe millennium betekent.

* * *

De woorden Beit HaMikdasj betekenen letterlijk „Heilig Huis." Een huis is bij definitie een plaats waar men beschutting en comfort vindt en waar men zijn identiteit tot uitdrukking kan brengen.

Zonder een huis dat wij als ons eigen kunnen noemen, ervaren Joden zich oncomfortabel in de wereld. Fysiek voelen wij ons oncomfortabel gezien de onophoudelijke vervolgingen. Noch voelen wij ons psycho¬logisch comfortabel, tenzij wij geestelijk onszelf kunnen zijn. Zonder dat is ons collectieve leven pijnlijk en grauw.

De noodzaak om onze authentieke zelf uit te drukken, manifesteert zich wanneer wij het recht nastreven. Dit is een weerspiegeling in sociaal activisme. Onze collectieve noodzaak om te geven is weerspiegeld in onze zorg en onze grootmoedigheid. Wij zijn een buitengewoon interactief volk, maar we zijn tegelijkertijd rusteloos. De innerlijke sereniteit die wij zoeken, ontschiet ons; wij zijn nergens echt thuis.

De materiële wereld die ons vervult, leidt ons ook af van ons zoeken naar een dieper gevoel van identiteit, en corrumpeert ons soms zelfs. Andere godsdiensten hebben het „uitrijzen boven" de wereldse behoeften geïdealiseerd. Joden erkennen de kracht en de schoonheid van de wereld als een katalysator voor onze capaciteit om zinvol te leven, en dat omarmen wij. Maar onze beide werelden, de buitenwereld en de binnenste, blijven soms hemelsbreed van elkaar gescheiden.

In het Beit HaMikdasj werd de geestelijke wereld niet verduisterd door de fysieke wereld. De beide werelden bestonden perfect naast elkaar dankzij G-ds aanwezigheid. G-d zelf wordt aangeduid met HaMakom, „De Plaats." Hij is de plaats waarbinnen de wereld bestaat. De heersende natuur van de wereld verhult G-d voor ons en wij verdrinken in een eindeloos najagen van wat de wereld ons niet kan geven. De uitzondering daarop was de intense realisatie van G-d in de Tempel, waar de fysieke stenen meer heiligheid onthulden dan zij konden verbergen. Het was een plek van intense vreugde. Daar waren wij werkelijk thuis. Daar waren wij onszelf, op ons best.

Het Beit HaMikdasj was de lijm die ons als volk bijeen hield. Niet alleen waren wij „thuis", maar wij ontwikkelden ook een collectieve identiteit - één familie met gemeenschappelijke doelstellingen, terwijl iedereen zijn individuele rol behield. Onder dergelijke omstandigheden vervagen de externe verschillen tussen de individuen, en blijft er alleen nog een verlangen naar goedheid over.

Maar wanneer onze gemeenschappelijke band van goedheid vervaagt, verandert onze focus. Onverbiddelijk concentreren wij ons op de beperkingen die ons scheiden. Ons gevoel voor rechtvaardigheid is gedaald tot een grenzeloos negativisme en een bijtende kritiek. Dat leidt uiteindelijk tot een zinloze haat.

Haat is zinloos, wanneer er geen behoefte bestaat aan verbetering van de relatie tussen onszelf en de ander. Het feit dat „zij" niet „jou" zijn, is voldoende om in eerste instantie een spoor van vrees voor die ander te voelen, om hem daarna te haten. Hoe meer zij van ons verschillen, des te groter de bedreiging.

De Verwoesting van de Tempel werd veroorzaakt door zinloze haat. De groepjesgeest en de xenofobische angst voor de ander, slingerde een 2.000 jaar durende reis naar rectificatie. De fysieke terugkeer naar Israël heeft ons voor de eerste keer in eeuwen een fysiek medium gegeven die ons „volkzijn" nieuwe inhoud gegeven heeft. Maar hoewel er tekenen in de goede richting zijn, zijn wij er nog niet.