 De periode tussen Pesach en Sjawoe’ot kunnen we het best omschrijven als de periode van de geboorte van het Joodse Volk. Tot de Uittocht uit Egypte was er sprake van de voorlopers van de Joden, maar het volk werd pas echt een volk na de Uittocht. Om precies te zijn: op de 50ste dag, wanneer de Joden bij de berg Sinai de Thora en de Traditie, de Schriftelijke en de Mondelinge Leer, van G’d ontvangen.
Gewoonlijk is het kenmerk van een volk het gemeenschappelijke land van inwoning. Wij Nederlanders zijn Nederlanders omdat wij allen in Nederland woonachtig zijn. Bij het Joodse Volk ligt dat echter anders. Ons bindmiddel is de Thora, het Jodendom. Daarom noemt het huidige Israël zich: de Joodse Staat. En in de Balfour Declaration wordt het land Israël ook gekoppeld aan de Joden die elders in de wereld wonen en wellicht nog nooit in Israël waren geweest.
Wie heeft dit proces van de geboorte van het Joodse volk begeleid? Moshe Rabbenoe! Hij ging de berg Sinai op, hij had de leiding bij de Uittocht en de Thora is naar Moshe vernoemd - תורת משה - en in de פרקי אבות - de Spreuken der Vaderen-
lernen wij: משה קבל תורה מסיני - Wat is Thora? Alles wat Moshe op de berg Sinai van G’d heeft ontvangen.
En toch zien we vele keren de broer van Moshe, Aharon de Hoge Priester, ten tonele verschijnen! Waarom is er bij de Uittocht uit Egypte, bij de geboorte van het Joodse Volk, sprake van een gecombineerd duo leiderschap?
De eenvoudige verklaring luidt dat Moshe niet zo welbespraakt was en daarom werd Aharon zijn woordvoerder. Maar gelijk G’d de Schepper is van alles, zo had Hij zonder meer ook het spraakgebrek van Moshe kunnen verhelpen en blijft dus de vraag open: waarom bij de Uittocht uit Egypte zowel Moshe alsook Aharon als de leiders?
De Talmoed vertelt ons: ga niet wonen in een stad waar de leider Asja is, een Joods Geleerde. Wat wordt hiermee bedoeld? Moet ik soms in een stad gaan wonen waar de leiding in handen is van een am ha’arets, een onwetende? De Gemara geeft ter plekke het antwoord: als de burgemeester een groot geleerde is, dan zal hij naar alle waarschijnlijkheid geen oog hebben voor al wat zich afspeelt, voor de kleine besognes en de individuele problematiek van zijn onderdanen, omdat hij teveel denkt, redeneert en kijkt vanuit de volmaakte theorie. Hij beschouwt de wereld vanuit het ideaalbeeld, zonder oog te hebben voor de praktijk die vaak heel anders is dan de hoogstaande theorie.
G’d keek in de Thora en Hij schiep de wereld. De Thora was de bouwtekening van de Schepping. Moshe Rabbenoe was de man van de Thora, van de G’ddelijke en perfecte theorie. Vanuit het systeem van Thora en Traditie bekeek hij de aarde en gaf aan en zag hoe het behoort te zijn.
Aharon echter was de man van de praktijk. Hij bevond zich tussen de mensen en had oog voor hun problematiek. Vanuit die positie keek hij naar de Thora, steeds op zoek naar antwoorden die in overeenstemming waren met de Joodse wet en die tegelijkertijd aansloten bij de specifieke behoeften: halagisch maatwerk!
Wij mogen niet wonen in een stad waarvan de leider een talmied chacham, een theoreticus, is. Een leider hoort niet alleen vanuit de zuivere theorie de samenleving te bekijken, maar hij moet ook oog hebben voor de beperkingen die de harde realiteit vaak met zich meebrengt. We verwachten van hem oplossingen binnen het kader van de halaga, de mogelijkheden, en steeds rekening houdend met……. Of het een rabbijn betreft of een bestuurder. Beiden moeten vanuit de Moshe-Aharon benadering zich inzetten voor hun gemeenschap. Weten hoe het idealiter behoort te zijn en tegelijkertijd koosjere vertaalslagen maken naar de praktijk van alledag: dat is leiderschap!
Deze gedachte sluit aan bij het derde hoofdstuk van de Spreuken der Vaderen: denk goed na over drie dingen, dan kom je niet licht in de greep van de zonde….en vervolgens worden de drie lessen genoemd. Maar waarom moet hier expliciet vermeld worden dat er drie dingen zijn? Vermeldt meteen de drie dingen, zonder vooraankondiging. Het gaat immers om de lessen, en of het drie lessen betreft of twee is niet relevant.
Maar een mens kan denken dat het in het leven draait om twee: G’d en ik. Met de mij omringende samenleving heb ik niets!
Pas op, leert ons de Spreuken der Vaderen, het draait niet alleen om jou en jouw verhouding met de Allerhoogste. Inderdaad moet jij de Allerhoogste dienen, maar wel in de samenleving waarin jij je bevindt. Afzonderen van de maatschappij en uitsluitend als in gebed verzonken je tot G’d richten, is niet de Joodse weg! G’d heeft ons de Thora gegeven in een wereld om Hem in die wereld met al zijn beproevingen te dienen: dat is Jodendom!
©Opperrabbijn B. Jacobs 2014 |