Scene uit de tekenfilm Inside Out

We hebben vaker over de ernst boosheid geschreven. Maar net als middot [karaktereigenschappen] – zoals lasjon hara [kwaadspreken] – heb je deze weerzinwekkende middah moeilijk in de hand. Daarnaast is boosheid in de ogen van Hasjem één van de slechtste eigenschappen. Middot zoals boosheid, arrogantie, etc. dienen we – eveneens onderwerpen zoals tesjoeva' [tot inkeer komen] en lasjon hara – te herhalen. Desnoods tot in eeuwigheid.

Orchot Hatzaddikim – De Wegen van de Rechtvaardigen – heeft een heel hoofdstuk aan boosheid – ka'as – gewijd. Dit hoofdstuk heet Sja'ar Haka'as [Poort van Boosheid]. Orchot Hatzaddikim is daarom ook de bron van dit artikel.

Waarom Hasjem zo'n hekel aan boosheid heeft
We zullen direct in huis vallen zoals de schrijver van Orchot Hatzaddikim heeft gedaan zodat we direct begrijpen waarom Hasjem zo'n hekel heeft aan ka'as. “Wanneer iemand boos wordt, heersen alle vormen van Gehinnom over hem...” Nedarim 22a. Kohelet/Pred. 11:10 spreekt over het kwaad van boosheid en kwaad is niets meer dan de Gehinnom [zelf].

Ka'as wordt in Orchot Hatzaddikim ook direct gekoppeld aan rasjiem – slechte mensen. Waarom wordt boosheid aan rasjiem gekoppeld? Omdat volgens Berachot 29b onmogelijk is om als een boos persoon te ontsnappen aan zonde! Vandaar dat de Sjchinah niet omziet naar iemand die boos is [Nedarim 22b]. Ook mensen willen niet met andere mensen te maken hebben die boos zijn [Gittin 7a].

Daarom houdt Hasjem veel van mensen die niet boos worden [Pesachim 113b].

Een ander probleem die zich voordoet bij een boos persoon is dat hij gebreken van zijn naaste niet door de vingers ziet. Hij vergeeft geen beledigingen en houdt altijd een wrok. Verder is een boos persoon niet in staat volgens de Halachische richtlijnen te dawnen – bidden – en wel: concentratie en wijsheid verlaten zijn hart. Daarbij neemt niemand een boos persoon werkelijk in vertrouwen, laat staan het vragen voor levensadviezen.

De boos persoon accepteert ook geen berispingen, wat iets onmisbaar is in een Joods leven of in het leven van een Ben Noach [Wajjiqra/Lev/ 19:17]. En wat volgt op ka'as? Wreedheid [Sjmot/Ex.22:23]. Maar niet alleen wreedheid, ook ka'as zelf is voedingsbodem voor arrogantie, ook een middah die Hasjem haat!

In het artikel “boosheid” hebben we *vier soorten temperamenten beschreven. Orchot Hatzaddikim breidt daarop voort en waarschuwt dat wanneer iemand een boosheid heeft die erg sterk is, is hij niet ver van krankzinnigheid af. Zijn leven is geen leven, want hij is eigenlijk nooit blij. Omdat hij nooit echt blij kan zijn, ziet hij geen werkelijke liefde en vreugde; laat staan dat hij Hasjem's rechtvaardigheid erkent, waardoor hij Hem niet met vreugde kan dienen, wat een awerah al op zichzelf is.

Advies hoe je niet boos wordt
Mensen die ziek zijn of moeten vasten, zijn vatbaarder om boos te worden. Stilte neutraliseert boosheid en dat gaat gepaard met een zachte stem. Dus wanneer je je boosheid voelt opkomen, zwijg of spreek zachtjes. Ga niet je stem verheffen. Het verheffen van je stem zal je boosheid alleen maar intensiveren, terwijl zacht spreken en zwijgzaamheid het doet afnemen. Kijk degene op wie je boos bent niet in het gezicht aan. Spreek dus tegen hem of haar zonder hem of haar aan te kijken. Zo verdrijf je je boosheid uit je hart.
Weet dat de rijpheid van iemands intellect valt of staat in het beteugelen van zijn boosheid [Misjle/Spr. 19:11]. Hierdoor zal je ook de slechte middah van trots gemakkelijker kunnen weerstaan.

Wat je vanaf het begin moet doen zodra je ka'as voelt opkomen, is je niet aangevallen voelen. Ook al wordt je beledigd of vervloekt. Reageer niet, laat die ka'as niet opkomen en probeer die ka'as geen eens te voelen!

Wanneer je je snel aangevallen voelt, is het veel gemakkelijker om gevoelloze houding aan te nemen en te zwijgen. Laats zelfs een sprankeltje van boosheid niet toe. Dit is namelijk al een onmogelijkheid voor iemand die [al] boos is. Als hij namelijk een klein beetje boos is, zal hij uiteindelijk toch echt heel erg boos worden.

Wanneer je dan toch boos wordt, zorg er in ieder geval voor dat je niets stuk maakt. Shabbat 105b leert namelijk dat iemand die zijn kleding verscheurt, zijn geld op de grond smijt of servies kapot gooit, is als of hij een afgodendienaar is. Want Tehilliem 81:10 leert dat je je niet met een vreemde god mag inlaten en wat is die 'vreemde god' in ons lichaam? De jetser hara- slechte neiging.

De geleerden dragen ons op onszelf volledig van ka'as af te keren en wel in die hoedanigheid datje niet boos wordt in situaties wat juist boosheid oproept. Dit is de goede weg en de orchot hatzaddikim, de weg van de rechtvaardigen: “Zij worden beschaamd, maar doen dit niet terug; zij horen hun schande aan, maar antwoorden niet. Zij dienen uit liefde en zijn blij met jissoeriem [tegenspoed]...”[Shabbat 88b].

*
iemand die gemakkelijk kwaad wordt, maar ook weer gemakkelijk weer goed wordt. Bij hem wordt het verkeerde gecompenseerd door het goede.
iemand die gemakkelijk kwaad wordt, maar ook weer moeilijk goed. Bij hem gaat et goede teniet door het verkeerde.
iemand die moeilijk kwaad wordt, maar gemakkelijk weer goed, heeft een vroom gemoed.
iemand die gemakkelijk kwaad wordt, maar moeilijk weer goed, heeft een slecht gemoed.

Avot 5:14

©Jodendom-online 2015