Chanoeka-Inwijdingsfeest. Op vele plaatsen in de wereld en ook in Nederland wordt niet alleen in de Joods huiselijke kring de Menora aangestoken, maar ook op publieke plaatsen zoals in het Stadhuis van Middelburg, op de parkeerplaats in de haven van Urk, op de Dam in Amsterdam, op het dak van het Apple Park Hotel aan de A2 in Maastricht enz. enz.

Bekend is dat het Jodendom niet aan zending of missie doet omdat het Jodendom ervan uitgaat dat iedere manier om de Eeuwige te dienen, mits gebaseerd op de universele zeven Noachidische Wetten, zijn eigen specifieke bijdrage levert aan het welzijn van de wereld. Gelijk bij een autofabriek er verschillende ploegen zijn die ervoor zorgen dat de auto uiteindelijk rijvaardig is, zo ook is de wereld. Als de ploeg die tot taak heeft de motor te maken liever overloopt naar de carosserie-afdeling, dan wordt die auto vast veel mooier, maar rijden zal hij niet kunnen. Hetzelfde geldt natuurlijk ook als de carosserie-ploeg meent te moeten overgaan naar de motor-afdeling. Een geweldige motor komt tot stand, maar een motor zonder plaats waar te zitten, is niet echt zinvol! Waarom dan, rijst de vraag, treedt het Jodendom dan wel met Chanoeka naar buiten. Wie willen de Joden met hun Menora verlichten? En waarom zien we de laatste jaren overal publieke Menora’s verschijnen, een nieuw fenomeen? Jodendom ziet zichzelf als een onderdeel van de brede samenleving en weet dat enerzijds zij van die samenleving profiteert, maar anderzijds er ook aan moet bijdragen. Een maatschappij die gebukt gaat onder een verval van waarden en normen, een samenleving die verloedert en ontaardt in een alles-mag en alles-kan cultuur, een samenleving die G’d uit zijn vocabulaire wil verwijderen….. En dat is nu precies Chanoeka. De Hellenistische cultuur van toen was er niet op uit om Joden te vernietigen louter en alleen vanwege hun Jood-zijn. Joden mochten en konden zonder probleem leven, mits ze bereid waren om G’d als het ware uit de Thora en uit hun leven te verbannen. Die Hellenistisch Griekse cultuur kende een veelheid van afgoden, maar uiteindelijk werd het eigen lichaam het meest aanbeden! De Spartaanse sportscholen, de gymnasia, vormden de kern van de toenmalige samenleving. Als het lichaam maar mooi was, gespierd, aantrekkelijk en vooral niet gehandicapt!

Natuurlijk is gezondheid van essentieel belang en uiteraard zijn wij van G’dswege verplicht om het welzijn van het aan ons toevertrouwde lichaam te koesteren. Maar er is meer dan een materiële en fysieke levensvisie: spiritualiteit, de geest van de mens, de weet dat er een Allerhoogste is, klaarstaan voor de ander, een collectieve verantwoordelijkheid voor de brede samenleving. Chanoeka schreeuwt uit dat een klein vlammetje, symbool van oprechte zuiverheid, het uiteindelijk wint van de spirituele duisternis die helaas zo voelbaar is, ook hier in ons eigen Nederland. Door antisemitisme en vervolging gekweld konden de Joden eeuwenlang de Chanoeka boodschap niet in het publieke domein verspreiden. Het was het vernietigende vuur van o.a. de brandstapels van de Inquisitie die het zuivere vlammetje terugdrong tot de Joodse huiskamer of tot de schuilplaats waar de jood zich moest verbergen om aan vervolging te ontkomen. Maar als dat G.Z.D niet nodig is? Als de Jood openlijk als zichtbare Jood of Jodin kan rondlopen? Dan is er geen enkele reden om de universele boodschap van Chanoeka binnenskamers te houden:

Verlicht de duisternis!

Maar betekent dit ook dat er vrijheid van godsdienst moet zijn? Houdt dit in dat ieder op zijn eigen manier de Eeuwige mag dienen? Kent die vrijheid van godsdienst ook zijn grenzen? Of is vrijheid per definitie onbeperkt? Vrij? Hij die meent dat vrijheid de ultieme afgod is en dat alles-mag en alles-kan de Bijbel is om tot die afgod te komen, dwaalt. Hij is verslaaft aan en de slaaf van zijn eigen lustgevoelens en egocentrische gedachten.

Tegen die slavernij komt Chanoeka in opstand. En die opstand moeten wij delen met alle volkeren, omdat vrijheid met de Bijbelse beperkingen en grenzen, de échte vrijheid is. Die vrijheid mogen en moeten we in gezamenlijkheid beleven en uitstralen met dat zuivere en G’ddelijke vlammetje dat we allen in ons hebben en dat ons allen bindt, als schepselen van de Eeuwige onze G’d. Deze Chanoeka gedachte proberen wij als Cheider aan onze kostbare vlammetjes, onze kinderen, mee te geven, in de hoop en verwachting dat zij uiteindelijk als fakkels zullen opkomen voor echte vrijheid!

Dit artikel is eerder gepubliceerd in Rond de Bron nummer 57 2014/5775

©Opperrabbijn B. Jacobs 2015