 Ik veronderstel dat menigeen zijn wenkbrauwen fronst. Hoezo drie weken en hoezo negen dagen. De assimilatie grijpt helaas om zich heen. De secularisatie wordt normaal en de Joodse opvoeding en religie in het algemeen wordt als een afwijking beschouwd die nog net thuis mag worden beleefd en nog net mag worden overgedragen. Mijn moeder die in Steenwijk woonde, had iedere dag na school Joodse les van meester Stokvis, ook iedere woensdagmiddag en zelfs zondagochtend. Dat was gewoon. Bijna iedereen was lid van de Gemeente. Maar we leven nu in andere tijden. De Joodse kennis is bij de meerderheid niet meer zoals toen. Het aantal leerlingen op de Joodse scholen en op de Joodse lessen in het hele land neemt af en dus zullen velen zich afvragen: hoezo “Drie weken en negen dagen?”
Op 17 Tammoez werd er een bres geslagen in de muur van Jeruzalem, het begin van de verwoesting van de Tempel drie weken later op 9 Aw. Door de eeuwen heen waren dit weken van treur, ook vele pogroms hebben juist in deze periode plaatsgevonden. Is dit slechts geschiedenis? Neen! Wij weten dat iedere wet, iedere geschiedenis en zelfs ieder gewoonte nooit gezien wordt als slechts een gewoonte of alleen maar geschiedenis. En dus rijst de vraag: wat doen we met de drie weken, de laatste negen dagen van die drie weken en de negende Aw, de meest trieste vastendag van het Joodse jaar?
Wat was de oorsprong van deze dramatische periode die leidde tot de verwoesting van de Tempel?
Een van de hoofdredenen was sinat chinam, onderlinge onverdraagzaamheid, een ernstig gebrek aan eenheid. En dus is de les al snel geleerd: saamhorigheid! Maar dit is iets te kort door de bocht. Want waarom was er toentertijd geen saamhorigheid. Was er slechts verschil van inzicht of ging het dieper? In de Pirkee Awoth, de Spreuken der Vaderen (hfdst.5), wordt ons gelernd dat het prototype van onenigheid voortkomt uit de vete tussen Korach en Moshe. Korach kwam in opstand tegen Moshe. Hij accepteerde niet dat Moshe de leider was van het Joodse volk want, zoals hij stelde, allen zijn we gelijk en gelijkwaardig en waarom dus ben jij de leider en waarom is je broer Aharon de Hoge Priester? Waarom niet ik? Op zichzelf een terechte vraag. Allen komen wij van Boven, hebben we dezelfde gelijkwaardige oorsprong. En ook uiteindelijk gaan we allen weer terug naar Boven. Dus waarom hier tijdens het leven zijn er verschillen? Hetzelfde hoofdstuk van de Pirkee Awoth spreekt over het getal tien. G’d heeft de wereld geschapen met tien spreuken en nog vele andere koppelingen aan tien worden gebracht. Maar een opvallende tien ontbreekt: de Tien Geboden! De reden? Omdat de Tien Geboden en de Thora in zijn totaliteit de diversiteit overschrijdt. De essentie van alle wetten en gebeurtenissen zoals die in Thora en Traditie worden gebracht is één! Een volstrekte en allesomvattende eenheid. G’d Zelve. Iedere wet en gebeurtenis heeft een verklaring en een uitleg.
Sterker nog: niet een enkele verklaring, maar vele verklaringen. Er wordt zelfs gebracht dat de Thora zeventig gezichten heeft, zeventig verklaringen! Maar de essentie is een! G’d! Bij Hem is geen diversiteit en zijn wij allen volstrekt gelijk. En had Korach dus gelijk? Neen, was het bikkelharde antwoord. Want de wereld waarin wij ons bevinden is met Tien Spreuken geschapen. In onze wereld is er weldegelijk diversiteit: er is dag en nacht, zomer en winter, berg en dal. En ook tussen mensen onderling: in intelligentie, in rijkdom, in huidskleur, in geslacht (oeps, mag ik dat nog wel schrijven?), in sociaal opzicht, in ..en in.. En daar ging Korach de fout is. Ieder mens is uniek en heeft zijn specifieke persoonlijke taak en opdracht. Korach wilde zich begeven op het terrein van de ander, hij was grensoverschrijdend bezig.
En dat is de basis van iedere vete: landjepik.
Ik begeef mij op het terrein van de ander en weiger te erkennen dat de wereld geschapen is met diversiteit. Respect voor de ander wordt uit het woordenboek geschrapt. Ik wil wat hij heeft en ik ben bij voortduring bevreesd dat hij mijn gebied zal penetreren. Ik overschrijd mijn eigen gebied en ga bewust de strijd aan met als hoofddoel: winnen! Dit was de reden van de vernietiging van de Tempel: het totaal ontbreken van respect voor de ander, de ander het leven niet gunnen, haat zonder reden.
En hoe repareren we dat? Door keihard te werken aan eenheid. En eenheid betekent niet geen oorlog. Vrede is er niet als mensen elkaar niet vermoorden. Vrede is als er eenheid is in diversiteit. De koheen is en blijft koheen, maar straalt uit naar de rest van het Joodse volk door ze te zegenen. En de gewone Joden eren de kohanim door ze als eerste in sjoel op te roepen voor de Thora, waardoor ze als het ware in hun priesterrol worden gesterkt. Dat is de echte eenheid: eenheid in diversiteit. Een diversiteit die elkaar aanvult, elkaar tot steun is, elkaar broodnodig heeft en als eenheid zich naar buiten manifesteert, in het belang van de interne gerespecteerde diversiteit, in ons aller Israël, maar zeker ook gewoon hier in Joods Nederland. Wij kunnen, willen en moeten hieraan werken opdat de intense treur van 9 Aw verandert in een echte Jom Tov, een dag waarop de Korach’s van toen en van nu tot het
verleden behoren en
de ik en de jij
vervangen zijn door een vreedzame en stimulerende wij.
©Opperrabbijn B. Jacobs |