| Ecologisch begraven: een Joodse visie |
| Publicatiedatum: woensdag 23 oktober 2019 |
Auteur: Opperrabbijn R. Evers | 1.405 keer gelezen |
|
|
| Opperrabbijn R. Evers, Leven, dood en Opstanding der doden » |
|
|
 Meer dan dertig jaar geleden zocht de Zweedse biologe Suzanne Wiigh naar een ecologisch verantwoord alternatief voor verwerking van organisch materiaal. Ze bedacht een vriesdroogprocédé dat het stoffelijk overschot tot een bergje stof reduceert. Het lichaam wordt in een koelcel onder - 180 C bevroren in de kist. Vervolgens wordt de kist in een bad van vloeibare stikstof van - 1960 C ondergedompeld waardoor lichaam en kist broos worden.
Daarna wordt het lichaam in de kist gevibreerd zodat het geheel tot poeder verpulvert. Het poeder wordt vacuüm gedroogd. Met een metaalscheider worden niet-organische stoffen als protheses en kwik eruit gesorteerd. De organische stoffen kunnen dan begraven worden in een kistje van biologisch afbreekbaar materiaal. Volgens het Zweedse bedrijf Promessa van mevrouw Wiigh is het begraven restant binnen zes tot twaalf maanden compost. Uit een internetonderzoek bleek dat bijna 60% van de Zweden vriesdrogen overwegen als een alternatief voor begraven of cremeren. Inmiddels heeft de aartsbisschop van Zweden zijn zegen al gegeven aan het ecologische begraven:“want stof bent u en tot stof zult u wederkeren”.
Volgens een brochure van Promessa is ecologisch begraven ‘een vorm van begraven die harmoniseert met de biologische cyclus’. Het algemene ecologische effect is, vergeleken met andere bestaande methoden, veel positiever. Maar Han Remmerswaal van het Delft Design Instituut meent dat vriesdrogen een veel grotere milieubelasting geeft dan begraven of cremeren. Hij richtte zich op factoren als energie-efficiënte, grondgebruik en milieuemissies.
In West-Europa was het alleen gebruikelijk om te begraven, te cremeren, het lichaam ter beschikking te stellen aan de wetenschap of bij te zetten in een zeemansgraf. Het vriesdrogen is nieuw.
Hoe staat het Jodendom tegenover dit vriesdroogprocédé? De Talmoed keert zich tegen crematie, omdat verbranding de componenten van het lichaam wezenlijk verandert. De dampen en gassen verdwijnen in de atmosfeer zonder hier op aarde veel sporen achter te laten. As kent niet het vermogen de oorspronkelijke menselijke structuur weer tot hernieuwd leven te wekken. Wij wachten op de herleving van de doden.
Een ontbindingsproces produceert daarentegen mest, dat groeipotentieel herbergt. Het ontbindingsproces in de aarde staat borg voor verdere groei en ontplooiing. De aarde is de vergaarplaats waar alle overledenen wachten op hun nieuwe status met de komst van de Masjie’ach (Messias) en de Herleving van de Doden.
Mag invriezen na de dood? De vriesbehandeling is wellicht een ontering van het stoffelijk overschot (bizajon hameet), dat als een verbod uit de Tora (Bijbel) wordt beschouwd. In sommige tradities wordt het lichaam als een ‘zak vlees en beenderen’ gezien, die de spirituele ontplooiing alleen maar verhindert. Het Jodendom kent daarentegen zelfs aan een dood lichaam een hoge graad van heiligheid toe (kedoesjat hameet); een dode mag niet oneerbiedig bejegend worden.
Reïncarnatie
Daarnaast bestaat er een begraafplicht: “Maar gij zult hem dezelfde dag nog begraven” (Deut. 21:23). De Zohar (mystiekleer) geeft aan waarom er zo veel haast gemaakt wordt met de begrafenis. De reden ligt in de reïncarnatiesfeer, een begrip, dat het Jodendom niet vreemd is, hoewel hierover zelden gesproken wordt. Wanneer iemand er niet in slaagt om gedurende zijn leven alle voorschriften van de Tora (Bijbel) te vervullen of - meer in het algemeen - zijn aardse taak niet volbrengt, dan komt hij nogmaals tot leven. De nesjommes (zielen) van de huidige mensheid zijn soms al vele malen op aarde geweest.
Een aantal tsaddikiem (heiligen, rechtvaardigen) hebben de gave dit waar te nemen en weten daardoor wat iemand nog te doen heeft. Het kan zijn, dat iemand in dit leven arm is, omdat hij moet boeten voor fouten uit een vorig leven. Soms verloopt een bevalling moeilijk, omdat de ziel zich nog in een ander lichaam bevindt, dat eerst sterven moet en begraven moet worden alvorens zielsverhuizing kan plaatsvinden. Dit zou een achtergrond kunnen zijn voor het Tora-voorschrift om zo snel mogelijk te begraven.
“Want stof zijt gij en tot stof zult gij terugkeren” (Genesis 3:19). Op grond van dit vers propageert het Jodendom begraven in de aarde. Het menselijk lichaam werd uit de aarde geschapen. De aarde neemt de componenten van het lichaam weer op. Na een ontbindingsproces wordt het ‘onreine’ stoffelijk overschot weer tot haar oorspronkelijke staat teruggebracht en gereduceerd. Dit is de loutering van het materiële bestanddeel van de mens.
Hernieuwd leven
De Joodse wet stelt, dat de aarde nooit onrein kan worden. Zodra het ‘zondige’ vlees is vergaan en opgenomen wordt in de aarde, is het gelouterd. Het ontbindingsproces wordt als onaangenaam ervaren maar draagt de kiemen van de Herleving der Doden in zich, gelijk een zaadje dat na een rottingsproces in de aarde weer tot hernieuwd leven kan opgroeien. Ook op ‘psychisch’ niveau gebeurt iets dergelijks. Na loutering en reiniging keren de zielencomponenten terug naar hun oorsprongen in hogere werelden. Invriezen verhindert al deze processen en past dus niet in de Joodse traditie. Onze Wijzen geloven in een Herleving der Doden maar dat betekent niet, dat wij de natuur een handje moeten helpen.
Formeel wordt met het droogvriesprocédé niet aan de begrafenisplicht voldaan. Deze ‘oplossing’ is verder niet acceptabel om zeer uiteenlopende redenen. Zo zouden verschillen ontstaan in de behandeling van de overledenen, hetgeen als erg ongewenst en ongepast wordt ervaren, zeker als er onderscheid zou ontstaan tussen rijk en arm.
Het kan ook zijn dat deze methode niet bijdraagt aan kippoer - vergeving en verzoening. G’d heeft onze hulp om de ontbinding te versnellen niet nodig. Margaret Mead vond in haar transculturele onderzoeken, dat in vrijwel alle culturen de gedachte leeft van een overwinning op de dood. Kennelijk is dit een menselijke oerervaring, die zo moet blijven. Invriezen past in de Nederlandse ecologische cultuur maar verdraagt zich niet met de Joodse begraafplicht.
|
|
|