“Als de rijkdom toeneemt, leg daar dan niet jouw hart op”.
Tehilliem 63:11

Meeste mensen claimen niets om geld te geven, noch om status of maatschappelijke positie. Dit artikel laat zien dat de meeste mensen niet eerlijk zijn, noch tegen elkaar noch tegen zichzelf. Bijna iedereen houdt op zijn minst van geld, want we hebben geld nodig om onze huidige omstandigheid te verbeteren.
“Ik ben tevreden met wat ik heb”. Werkelijk? Immers, die lamp was toch goed genoeg, oké, het is uit de mode, maar deed het fantastisch. Toch wil de persoon die ene nog meer moderne lamp. Zo wordt er eenvoudig aangetoond dat de meeste mensen niet tevreden zijn met wat zij hebben. Dit kan al in hele kleine dingen dus zitten.

Tevreden, werkelijk?
Men stelt vaak dat mensen die minder hebben vaak het meest tevreden zijn. Dit hoeft helemaal niet zo te zijn. Minder bedeelden zitten vaak in schuilden omdat zij net als de buren zo’n breed screen aan de muur willen hangen of willen ook die IPhone wat buiten hun bereik ligt. De schulden stapelen op en schuldsanering schuilt om de hoek.

Anderzijds zijn er miljonairs die in gewone rijtjeshuis wonen en in een - vanuit hun financiële situatie - een eenvoudige auto voor de deur hebben staan en niet om een groot huis en een auto van boven de norm geven, maar tevreden zijn met wat ze al hebben.

Ook zijn er mensen die trachten eenvoudig te blijven leven terwijl zij veel meer geld om handen hebben en kiezen ervoor te proberen niet in de val van hebzucht te vallen, wat wederom zich heel subtiel kan uiten.

Zo zijn er rijkere mensen die zich rijker voordoen dan dat zij zijn, want de wereld moet hun zogenaamde succes zien. Ondertussen schuilt onder heel veel rijken enorme financiële leed die op ieder moment in het gezicht kan ontploffen, omdat zij - ondanks ze veel hebben - veel meer uitgeven dan wat zij kunnen opbrengen. Allemaal vanuit de maatschappelijke druk en hebzucht.

Verlangen naar meer is verboden
Daarom is tevredenheid met wat je hebt een verheven middah, eigenschap. En nogmaals, bijna iedereen steekt zijn vinger op wanneer er gevraagd wordt wie er tevreden is, maar de werkelijkheid is echt anders. Tevredenheid is blij zijn met het wereldse lot zonder hang naar meer [nogmaals dat uit zich al heel subtiel!]. Je merkt wanneer iemand tevreden is, dat hij niet verlangt naar meer, maar juist verlangen heeft naar minimale aardse genoegens die juist zonde veroorzaken en spirituele volledigheid voorkomen.

De Tien Woorden, Aseret Hadibrot, de Tien Geboden, spreken over verboden met betrekking tot begeerten en verlangens. En niets anders dan begeerten en verlangens zorgen voor ontevredenheid, genegenheid, hebzucht en affectie voor plezier en aanwinsten in deze wereld.

Wanneer is iemand tevreden
Er is sprake van tevredenheid wanneer de ziel niet hangt naar het wereldse plezier en niets onnodigs verwacht [zoals een nog mooiere item die je al hebt]. Om deze vorm van tevredenheid bij te brengen, moet iemand trainen en wennen aan voldoende essentiële zaken en ervoor zorgen alle luxe te vermijden. Zo moet iemand stoppen om zinloze verwachtingen te hebben, die tegelijkertijd iemand afleidt om te streven naar productieve spirituele ontwikkeling. Zoals Sjlomo Hamelech ons leert: iemand die van geldt houdt, zal niet tevreden zijn met zijn geld [Kohelet/Pred. 5:9]. Dit is slechts een voorbeeld wat toepasbaar is op alle andere vormen van verlangen [is het niet geld, dan kan het al ‘modieuze’ prullaria zijn voor het huis]. “Het oog is nooit tevreden met wat het ziet, de oor zal nooit verzadigd zijn met wat het hoort” [idem 1:8].

De RaMBaM zegt in Moreh Nevuchim 3:12 dat wanneer iemand gefixeerd is op zilver, vergeet dan niet dat goud mooier is en sommige mensen gebruiken zelfs kristal. Daarom leren de Avot in 4:1 dat ieder intelligent persoon de behoefte aan tevredenheid zou waarderen. Tevredenheid is namelijk ook de basis van onthouding, in die zin, de basis van gematigdheid [van wereldse geneugten]. Een tevreden persoon wordt niet geplaagd met hetgeen hij maatschappelijk - en dus aan welvaart - had kunnen bereiken, want hij waardeert alles wat op zijn pad komt.

Tevredenheid als doel
Tevredenheid is een doelstelling vanuit de Torah. We zien dit aan de restricties die opgelegd zijn met betrekking tot begeren en verlangen. Het commentaar op Dwariem/Deut. 21:18-21 gaat over de rebellerende zoon die terecht gesteld zou moeten worden. Hier wordt gesteld dat de bron van de zonde van de rebellerende zoon het overmatig verlangen was. Het spreekt namelijk over “zolel wesovej”, wat Onkelos vertaalt als “gulzig voor vlees en dronken van wijn”. Dezelfde woorden “zolel wesovej” staan ook in Misjle/Spr. 23:20 waarin Sjlomo Hamelech ons waarschuwt ons niet te bevinden onder de “wijndrinkers [sov’ej], onder de gulzige vlees verbruikers [zolelej]”. Als we om ons heen kijken, is dit al een norm in ons dagelijks bestaan: overmatig voedsel in wat voor vorm dan ook.

De Torah is vervolgens heel duidelijk hoe zulke mensen gestraft dienen te worden en moeten zoals godslasteraars gestenigd worden [Wajjiqra/Lev. 24:16]. De ouders van zo’n rebellerende zoon mogen ook geen medelijden met hem hebben wanneer deze doodstraf hem opgelegd wordt, zoals men ook geen medelijden mag hebben met de afgodendienaar die ook door naaste familieleden voorgeleid werd [Dwariem 13:9]. Kort en goed, de Traditie onthult meerdere details over deze rebellerende zoon, zoals hij naast rebelleren ook stal en de Traditie leert dat de zonde van de rebellerende zoon voortkomt uit zijn gretigheid en zijn obsessie voor plezier.

Het probleem, zeker in deze tijd, is dat iedereen op zoek is naar een nog comfortabeler leven en dat is waar dit artikel over gaat. Niet iedereen wil per se rijk worden of streeft er niet naar om rijk te worden, maar mensen willen wel steeds [iets] meer of steeds [iets] beter of iets mooier. Dat valt ook onder het najagen van rijkdom en inderdaad, dan is zo’n persoon niet tevreden met wat hij heeft.

Daarom moeten we voor oppassen dat onze zielen zich niet vastklampen aan de genoegens van deze wereld. We moeten onze inspanningen om onze genoegens - in wat voor vorm dan ook - te beperken en onszelf trainen om te volstaan met alleen maar met het noodzakelijke, omdat extra plezier het grootste obstakel voor spirituele groei vormt. Ontevredenheid is de belangrijkste reden waarom mensen in ernstige delicten vallen en veel grote mitswot verwaarlozen. Iemand die zijn hoop op deze wereld stelt, zal slecht in staat zijn zijn verlangen over het algemeen naar dat doel te bereiken, omdat dat doel steeds weer veranderd naar “meer”, naar “mooier”. Hij zal uiteindelijk najagen hetgeen wat buiten zijn bereik ligt.

Ontevredenheid
Een teken van iemand die toch achter genoegens van de wereld rent, maar frume leven leidt, is wanneer hij Sjachriet, het ochtend gebed, zo snel mogelijk dawnent om zo snel mogelijk naar zijn werk te kunnen gaan, maar ondertussen zijn Mariev, het avondgebed, niet naar behoren kan dawnen, omdat hij door het werk uitgeput is. Of dat je een vaste tijd hebt om te lernen, maar steeds komt er iets tussen. Men zou eens stil moeten staan hoe vaak dit te maken heeft met een vorm van commercie of een andere vorm van het verbeteren van zijn omstandigheden, met andere woorden: ontevredenheid.

Zo simpel wanneer men vergeet zijn brachot te zeggen voor het eten of brachot zegt zonder kavanah - goede intentie - voor het nuttigen van voedsel of drank. Dan spreken we nog niet over de nabracha of Birkat Hamazon - dankzegging na een broodmaaltijd. Want het vullen van de maag is belangrijker: letterlijk de omstandigheid waarin men zich bevindt [lege maag] te verbeteren met overvloedig voedsel. Deze houding is een stap of teken van een vorm van ontevredenheid. Men is helemaal niet gericht op Hasjem en als iemand niet gericht is op Hasjem is het automatisch gericht op de wereld en haar genoegens.