| Liegen |
| Publicatiedatum: woensdag 23 juni 2021 |
Auteur: de redactie | 1.148 keer gelezen |
|
|
| Redactie, Dieren en natuur, Moessar [ethiek], Aseret Hadibrot [Tien Geboden] » |
|
|
 Er zijn vier klassen van zondaren die geen deel zullen hebben aan Olam Haba wanneer zij geen oprechte tesjoeva doen. Een van de vier categorieën zijn de leugenaars [Tehilliem 101:7]. Daarnaast zijn er zes soorten mensen die Hasjem haat en een daarvan zijn de leugenaars [Misjlei 6:16–17, 19]. En “liegende lippen zijn een gruwel voor Hasjem” [Misjlei 12:22].
Naast meineed [Sjmot 20:12; Dwariem 5:16, 19:16-21], verbiedt de Torah regelrecht liegen. “Houd jezelf verre van een valse zaak… lieg tegen niemand…” Sjmot/Ex. 23:7; Wajjiqra/Lev. 19:11.
Ook de Gemorra laat zien dat de Torah liegen verbiedt. “De Heilige, gezegend zij Hij, haat een persoon die het ene met zijn mond dit zegt en in zijn hart wat anders meent” Pesachim 113b. Zo mag iemand zelfs niet vragen hoeveel iets kost zonder de intentie te hebben het item te kopen [Bava Metzia 4:10].
Echter zijn er drie uitzonderingen wanneer liegen is toegestaan [Bava Metzia 23b-24a].
1. Een chacham [geleerde] mag vanuit anava [nederigheid] ontkennen dat hij bekend is met een bepaalde gedeelte van de Talmoed, ook al heeft hij deze gedeelte wel onder de knie.
2. Het is toegestaan om te liegen als antwoord op intieme vragen over iemands huwelijksleven [aangezien dergelijke dingen privé moeten worden gehouden].
3. Liegen over ontvangen gastvrijheid [zoals men zou kunnen zeggen dat hij niet goed werd ontvangen. Dit om te voorkomen dat iedereen zal profiteren van- en misbruik maken van zijn gastvrijheid. Ditdus om de gastheer te beschermen].
Yevamot 65b leert daarbij dat het toegestaan is om van de waarheid af te dwalen om vrede te bevorderen. Rabbi Natan stelt verder dat dit zelfs verplicht is.
Voorts mag er gelogen worden - volgens halacha - om een leven te redden, door bijvoorbeeld iemands religieuze status te verbergen ten tijde van Jodenvervolging.
Soms kan het noodzakelijk zijn om te liegen in situaties waar een positief gebod anders wordt geschonden wanneer iemand de waarheid zou vertellen. Positieve geboden hebben namelijk gewoonlijk voorrang op de negatieve.
Het is ook volledig verboden om uit gewoonte te liegen [‘leugentjes’ om bestwil zoals menen dat je iets gelezen hebt, terwijl dit niet waar is of om jezelf beter te etaleren naar de ander]. Het is verboden tegen een kind te liegen [wat hen zou leren dat liegen acceptabel is].
Rabbi Anava leert dat je zelfs niet tegen een dier mag liegen. Dus als je je hond belooft om op 14:00 met hem te wandelen, zeg dan altijd “bli neder” erbij. Maar wel met de intentie dat je je belofte inwilligt.
Rabbi Eliyahu Dessler herdefinieerde ‘waarheid’ in iedere verklaring die Hasjem dient en ‘valsheid’ in elke verklaring die de belangen van Hasjem schaadt. Dus de 'waarheid' moet niet worden gedefinieerd op basis van wat feitelijk waar is, maar eerder op basis van wat in overeenstemming is met de Wil van Hasjem. Dit wil zeggen: de Torah [Waarheid]. Dus zelfs als een bepaalde verklaring feitelijk onjuist blijkt te zijn, maar het bevordert een belangrijke Torah waarde zoals als Sjalom Babajit en huiselijke harmonie, dan heeft men in feite vastgehouden aan de waarheid [tenzij het over de rug van een ander gaat, dus dat iemands reputatie in geding komt].
Negen soorten leugenaars
De leugenaars zijn in maar liefst negen groepen te verdelen.
1. Iemand die de leugen aanhangt, de Torah verzaakt en verbaal slechte daden doet. Maar dit persoon is ook destructief. Hij legt namelijk valse getuigenissen af.
2. De tweede soort leugenaar spreekt positief over zijn naaste, maar ondertussen denkt hij na hoe hij zijn naaste te grazen kan nemen. In dit geval wordt je gestraft zowel voor de leugen zelf als voor de schade die jij je naaste hebt berokkend. Hasjem heeft namelijk erg veel hekel aan arrogante ogen, leugenachtige tongen en harten vol zondige gedachten en dubbelzinnige monden. Hij vindt dit walgelijk en verafschuwt dit, want zulke mensen drinken onrechtvaardigheid als water [Misjle 6:16-18; 8:13 en Ijov 15:16].
3. De derde is iemand die de boel bij elkaar liegt waardoor mensen hem geeft wat hij hebben wilt. Hij wordt gestraft voor zowel de leugen als het verlies die de ander door hem heeft geleden. De hevigheid van deze zonde door verbale manipulatie wordt in Sanhedrin 92a gezien als avodah zara – afgoderij [Bereesjiet/Gen. 27:12].
4. Hij die verhalen van anderen expres verdraait, valt onder de vierde soort. Hij haalt geen voordeel uit zijn leugen, noch benadeelt hij anderen. Ondanks dat houd hij meer van bedrog dan van de eeuwige waarheid. Soms verzint hij alles wat hij vertelt. De zwaarte van de straf is minder zwaar omdat hij niemand mee beschadigt. Iemand die niet goed luistert naar wat andere mensen hem vertellen, waardoor hij niet in staat is hetgeen hij gehoord heeft op een correcte wijze te vertellen, valt ook onder deze categorie van leugenaars! Ook al komt er geen misleiding over hun lippen, maar doordat hij niet goed geluisterd heeft, verdraait hij wel de feiten.
5. Zeggen dat je iemand iets geeft, maar van binnen je helemaal niet van plan dit te doen [Tehilliem 34:14].
6. Iemand beloven te helpen, maar je komt je belofte niet na. Je mag onder geen beding loze beloften doen. Dit is namelijk een pad wat leugenaars volgen en hierdoor wordt je vergeleken met iemand die zijn verplichting verbreekt. Ook als je jezelf hebt opgehemeld in het openbaar over jouw grootmoedigheid is in feite een verplichting die je op dat moment aangaat, zonder die waar te [kunnen] maken!
7. Je valt onder de zevende categorie leugenaars wanneer je iemand wijsmaakt dat je hem gematst hebt of positief over hem gesproken hebt, terwijl dit allemaal niet waar is. Geen Jood, noch een niet-Jood mag je immers misleiden.
8. Jij valt onder de achtste groep wanneer je jouw kwaliteiten de hemel in prijst die je niet hebt: ook wel window dressing genoemd. Het is namelijk opgeblazen spraak, waardoor de ander niet in staat is jou correct in te schatten. Dit geldt zeker voor mensen die vrijgevig naar jou willen zijn.
Daarbij – wat ook onder deze groep leugenaars valt – zijn de zogenaamde vrijgevige mensen die zichzelf graag op de borst slaan. Zij liegen hoe vaak zij wel niet aan chesed doen.
9. De negende categorie zijn mensen die niet liegen over wat ze hebben gehoord of hebben meegemaakt, maar verdraaien de feiten zodanig dat ze krijgen wat ze nodig hebben zonder de ander schade te berokkenen.
Integriteit is dus een fundament van iemands ziel! |
|
|