Waarmee begon het Jodendom? Het begin van het Jodendom kunnen wij in twee gebeurtenissen opdelen:

1. Jetsiat Mitsrajiem- uittocht uit Egypte die wij met Pesach vieren die vijftig dagen later wordt opgevolgd door
2. Matan Torah - het geven van de Tora (Verschijning op Sinaj) die wij met Sjavoe'ot vieren.

Deze twee gebeurtenissen vormen de stichting van de Joodse mensen als natie (Sjmot/Ex. 19:56; Dewariem/Deut. 26:16-19). Dit werd het beste in de klassieke verklaring van Rav Saadia Gaon (900 ndgj) in Emoenoet v'Daot 3:7 uitgedrukt: "wij zijn slechts door onze Tora een natie". Hiermee bedoelde hij dat wij geen volk vormen doordat wij samen een stuk land, taal, geschiedenis of cultuur delen, zoals andere naties dat doen. Wij vormen deze uniciteit doordat Hasjem ons Zijn Wet heeft gegeven.
Waarom was het voor het Jodendom noodzakelijk om in twee stadia te beginnen? Het antwoord ligt in Sifrot haOmer; het tellen van de Omer tussen Pesach en Sjavoe'ot. De Kabbalisten vertellen ons dat de overgangsperiode van de zeven weken tussen Pesach en Sjavoe'ot een symbolisch karakter van Chol Hamo'ed geeft. Chol Hamo'ed zijn de tussendagen tussen de eerste en de laatste dagen van Pesach (RaMBaN nav Wajjikra/Lev. 23:36; Rab. Bachya ibid 16). Dit betekent dat Pesach en Sjavoe'ot geen twee afzonderlijke feestdagen zijn. Zij hebben een diepere betekenis zoals het begin en het einde van een en dezelfde feestdag. Hoe moeten wij dit zien?

Door de TeNaCH (Joodse Bijbel) en Chazal (rabbijnen van de Talmoedische perioden) heen wordt de relatie tussen de Joden en Hasjem allegorisch vergeleken met een echtgenoot en zijn vrouw. Dit lezen wij tijdens Pesach ook in Sjier hasjieriem (Hooglied). Profeet Jirmijahoe zegt (2:2): ‘Zo zegt de Heer, Ik herinner... de liefde als van een bruid, toen je Mij achterna ging de woestijn door. In Misjna Taanit 4:8 wordt dit vers de "Jom Chasoenato" (SH"S 3:11) - de Dag van Zijn (Hasjem) huwelijk - genoemd. Hiermee wordt er gerefereerd naar de Jom Matan Tora (Sjavoe'ot). Zo worden Pesach de eroesin (verloving) en de Sjavoe'ot de nisoein (huwelijk) - met de periode van sterk verlangen - genoemd.
Dit idee gaat nog verder. Pesach is de tijd waarin Joden gescheiden worden van de seh (schapen) die door de Egyptenaren werden aanbeden (Sjmot 8:22), zoals tegenwoordig de koe in Hindoeïstische India wordt aanbeden. Misjnah Sjabbat 9:1 zegt dat afgoderij - avodah zarah (a"z) - dezelfde toemah (de bezoedeling) bevat als de nidah (de menstruerende vrouw). Een nidah moet na haar periode nog eens zeven dagen doortellen alvorens zij in het mikwe (ritueel bad) voor haar taharah (reiniging) mag; dit in verband met het ontvangen van haar man. Nadat de Joden de afgoderij op Pesach hebben geweigerd, hadden zij zeven weken (niet in dagen omdat het om een hele natie ging) nodig om gezuiverd te zijn zodat zij vrijwillig "ja" tegen de Tora konden zeggen. Vervolgens hadden zij een rituele onderdompeling - tevillah - door Matan Tora. Hierdoor werden zij gezuiverd verklaard (Jevamot 46b).
Dit zijn de twee delen van het Jodendom, de definitieve overeenkomst tussen Hasjem en Zijn mensen, Zijn natie, dat allegorisch is samengesteld vanuit de verloving en het huwelijk: Pesach en Sjavoe'ot, met een tussentijdse periode die deze twee stadia verbindt.

Met Pesach brengen wij Korban haomer, het offer van seorin, gerst. Gerst is eigenlijk het voedsel voor de dieren. Met Sjavoe'ot brengen wij Korban Sjtej halechem, offer van twee broden van chitine (tarwe). Tarwe is eigenlijk voedsel voor mensen (Misjnah Sota 14a; Menachot 76b). Dit is om de bevrijding uit de slavernij (het Pesachverhaal) te symboliseren. Het bevrijdde ons, maar dan zoals dieren in de wildernis in plaats van de doelloze kooien van de dierentuin.

Maar toen wij pas de vrijheid van keuzegebruikten, konden wij de Tora accepteren. Toen werden wij pas echte menselijke wezens met een hoger doel, en niet om alleen maar te eten en te drinken zoals de dieren, maar om Hasjem te dienen. Zoals wij Rav Saadia Gaon citeerde, zijn wij een volk door de Tora, de G'ddelijke Instructies voor het leven. Dit past eveneens bij het eerder genoemde idee dat wanneer de bruid de vrouw van haar echtgenoot wordt. Dan pas vindt zij echte invulling en tevredenheid, met een doel en betekenis in het leven.

©Rabbi prof. Efraim Sprecher 2008