De rol van de Joodse vrouw werd vaak ondergewaardeerd en verkeerd begrepen. Alsof openbare voorgangersrollen de essentie van een menselijke samenleving zijn, staren wij ons blind op de `inferieure’ positie van de Joodse vrouw. Haar mindere verplichting tot sommige dagelijkse `mannelijke’ religieuze opdrachten stelt haar op continue basis te zorgen voor de medemenselijkheid in het Joodse leven. Terwijl zij in werkelijkheid de meest menselijke, liefdevolle en opbouwende rol vervult in het grote Joodse geheel, vergapen wij ons aan seculiere opvattingen over wat de essentie van het leven vormt.

Vanaf de vroegste tijden werden haar rechten stevig beschermd. Haar grootse rol als spil van het Joodse huis, zowel tegenover haar man als haar kinderen, en de bepaler en handhaver van de Joodse identiteit, leidt tot een minder directe verplichting tot Talmoed Tora, het continu bestuderen van de Tora. Ze is minder gebonden aan formele gebedsuren en –plaatsen. Maar dat is juist haar kracht. De Joodse vrouw vormt het cement van de sociale cohesie en is daarin grootser dan de man. Een heel duidelijk rollenpatroon kent het Jodendom niet. Zelfs in de meest traditionele kringen kan het gerust voorkomen, dat de man voor de kinderen zorgt en de vrouw een betaalde baan buitenshuis heeft. Waar het uiteindelijk om gaat is dat man en vrouw samen verantwoordelijk zijn voor de voortzetting van het Jodendom in al zijn facetten, zowel lichamelijk als geestelijk en spiritueel.

De geschiedenis beschrijft dat gedurende het lange martelaarschap van ons volk in de galoet de vrouwen net zo onverschrokken de dood tegemoet traden als de mannen en soms zelfs meer, in hun toegewijdheid aan G’d, de Tora en de Joodse wijze van leven.

Ik denk, dat de Joodse vrouw de mooiste taak van allen heeft: “veat aliet al koelana - jij stijgt boven allen uit” (Spreuken 31) omdat je het meest Joodse en het meest menselijke combineert. De vrouw staat zowel fysiek als psychisch centraal in het Jodendom. Het mikwe is belangrijker dan de synagoge. Tsedaka en sociale gevoeligheid, bij uitstek het terrein van de vrouw, zijn onmisbaar is ieder groter maatschappelijke geheel en vormen het onmisbare cement van iedere samenleving. Iedereen, die weet hoeveel de Joodse vrouw in de Tora gerespecteerd wordt en welke plaats zij inneemt in het Joodse leven, zal zich niet laten misleiden te denken dat de Tora de Joodse vrouw degradeert.

Gedurende de tijd van de profeten worden er in Tenach zeven profetessen vermeld tegenover vijf en vijftig mannelijke profeten: Sara, Mirjam, Devora, Channa, Avigail, Choelda en Ester (B.T. Megilla 14a). Sara was in een aantal opzichten zelfs superieur was aan Avraham, want G’d zei tegen Avraham: “Al wat Sara je zeggen zal, daar moet je gehoor aan geven”.

De Wijzen van de Talmoed benadrukten regelmatig de morele en spirituele kracht van de Joodse vrouwen. Zij herinneren ons eraan dat het de verdienste van de rechtvaardige Joodse vrouw was dat de Bnee Jisraeel, de kinderen van Israël werden bevrijd uit de Egyptische slavernij (B.T. Sota 11b). Toen de Tora gegeven werd, werden de vrouwen het eerst benaderd. De vrouwen waren niet betrokken bij het gouden kalf. Maar bij de bouw van het Misjkan waren de vrouwen het royaalst en ze vervulden een hoofdrol in de wonderen van de Poeriem en Chanoeka.

Oorspronkelijk een geheel
Vroeger was er helemaal geen sprake van: wiens rol is meer waard? Oorspronkelijk vormden man en vrouw een onafscheidelijk geheel. De eerste mens, die geschapen werd door G’d (Bereesjiet/Genesis 1: 27), was een dubbele persoonlijkheid. Volgens de Joodse traditie schiep G’d man en vrouw ineen. Pas later werden zij gescheiden. Het woord tsela, dat nogal eens als rib vertaald wordt, kan ook zijde of zijkant betekenen. Adam werd in coma gebracht – het was de eerste operatie onder verdoving – en zijn vrouw werd van hem gescheiden.

Meest menselijke wezen
Bij de schepping van de vrouw gebeurde het voor het eerst in de geschiedenis dat het ene menselijke wezen uit het andere menselijke wezen werd geschapen. Ik concludeer hier altijd uit dat de vrouw het meest menselijke wezen op aarde is.

In de Talmoed wordt over verschillende aspecten van deze schepping een prachtige discussie gevoerd tussen een Romeinse vorst en de dochter van Rabban Gamlieel. De Romeinse vorst maakte een vreemde opmerking tegen Rabban Gamlieel: 'Uw G’d is een dief. Hij heeft Adam in zijn slaap verrast en een stuk rib weggenomen’.

De dochter van Rabban Gamlieel was bij dit gesprek aanwezig. Ze vroeg haar vader in zijn oor of zij deze vreemde opmerking van de Romeinse koning mocht beantwoorden. Rabban Gamlieel gaf zijn dochter toestemming. De dochter van Rabban Gamlieel ging voor de koning staan. Ze deed net alsof ze vreselijk geschrokken en verdrietig was: ’O koning, straf de dief! Doe recht’.

‘Wat is er dan gebeurd?’, vroeg de koning. ‘Ik ben op een gemene manier bestolen. Er is stiekem een dief bij ons binnen geslopen. Hij heeft een zilveren schaal gestolen en in plaats daarvan een gouden schaal neergezet’. De koning was verbaasd: 'Wat een goede dief. Zo een gannef zou ik wel elke dag willen hebben’.

‘Oh koning, kijk wat voor een ‘dief’ onze G’d is. Hij heeft inderdaad bij Adam een rib weggenomen. Maar daarvoor in de plaats heeft Hij hem een prachtige vrouw geschonken’. De koning moest toegeven dat de dochter van Rabban Gamlieel gelijk had.

Heimelijk
Maar waarom moest G’d dit zo heimelijk doen? Kon G’d dat niet in het openbaar doen, zonder Adam eerst in slaap te laten vallen en hem zijn rib te ontfutselen? ‘Oh koning’, zei het meisje,’laat mij u een stuk rauw vlees klaarmaken’. ‘Doe dat’, zei de koning, terwijl hij zich afvroeg wat het meisje bedoelde.

'Kijk goed naar wat ik nu doe’, zei de dochter van Rabban Gamlieel. Zij nam het bloedige vlees en bewerkte dat met haar handen, waste het af, liet het koken en bood het de koning aan om te eten. De koning wendde zich af: 'Lieve kind, ik weet dat het vlees op deze manier nu eenmaal zo bereid wordt. Maar als ik eenmaal gezien heb hoe je die bloedige massa met je handen bewerkt hebt, dan ben ik er vies van’.’Kijk’, zei de dochter van Rabban Gamlieel, ‘als Adam had gezien hoe G’d een rib uit zijn lichaam had genomen en daaruit een vrouw had gemaakt, dan had Adam zich van haar afgekeerd’.

Mooiste investering
“Weest vruchtbaar en vermenigvuldigt u, vult de aarde en beheerst haar” (1:28). Deze eerste mitsva uit de Tora heeft vele vragen opgeroepen en vele pennen in beweging gezet. Waarom is kinderen krijgen de eerste mitsva in de Tora? Rabbenoe Bachja ibn Asjeer (14e eeuw, Spanje) geeft antwoord. De mens is het enige schepsel, dat het G’ddelijk beeld in zich draagt. Hij is het enige creatuur, dat zijn Schepper kan kennen en erkennen. Hiervan moeten natuurlijk zoveel mogelijk exemplaren op de wereld rondlopen. Alleen op deze wijze kan het G’ddelijk potentieel zich op aarde manifesteren.
Ik zeg wel eens tegen mijn gehoor: 'wat is de beste investering? Infrastructuur, computerprogramma’s, onroerend goed?’. Mijn antwoord is voor velen een openbaring: 'kinderen. Mensenkinderen – human potential – zijn de hoogste vorm van investering. Alle andere aardse fabrikaten zijn slechts een afgeleide van de mens’.

Een tweede antwoord van Rabbenoe Bachja luidt, dat het niet zozeer G’ds bedoeling was om de wereld te doen vollopen en dat iedereen ongebreideld van de prachtige aardse rijkdom zou genieten. G’d heeft een plan en een doel met de wereld. Zijn plan bestaat uit Tora en mitsvot. Dit moeten geleerd en uitgevoerd worden. Daarvoor zijn mensen nodig. Daarzonder gaat het niet. En die mensenkinderen te dragen en op te voeden is de moeizame maar zeer dankbare taak van vele vrouwen.

Veel feministen menen, dat Joodse vrouwen de Hemel in geprezen worden zolang zij hun huishouden op orde hebben en de kinderen goed opgevoed worden. Maar dat is onjuist.

Joodse vrouw spil
De spil van het Joodse huwelijk is de vrouw. Zij bepaalt letterlijk het levensritme. Het is dan ook de man die tijdens de huwelijksceremonie de belofte doet de vrouw te “dienen, eren en verzorgen zoals het Joodse mannen betaamt”. Onderdeel van de huwelijksceremonie is de ‘consumptie’ van het huwelijk. Om te zorgen dat de eerste dagen van het huwelijk niet de basis van een echtscheiding vormen, wil de traditie dat een jonggetrouwd stel elkaar hierna elf dagen zonder direct lichamelijk contact leert kennen. De eerste zeven dagen hiervan zijn de Sjeva Berachot, de zeven zegeningen. De Joodse wijsheid baseert zich op geleidelijkheid: langzaam maar zeker worden man en vrouw partners, met een hechtere grondslag dan alleen seksuele motieven.