Sinaj

Tekst:
Goalenoe Hasjeem Tsewakot Sjemo Kedosj Jisraeel (Jesaja 47: 4).
Betekenis:
Onze Verlosser, G’d van de Heerscharen is Zijn Naam, de Heilige van Israel.
Plaats in de Siddoer:
Direct voor de laatste beracha Baroech…Ga’al Jisrael voor de Sjemonee Esree.
Omstandigheden:
Staat tussen haakjes in de Dasberg N.I.K.-siddoer. Moet dit nu wel of niet worden uitgesproken?

Resultaten onderzoek:
Bij het onderzoek heb ik mij volledig gebaseerd op het uitvoerige werk `Sjorsjee Minhag Asjkenaz’ van Rabbi Benjamin Sjelomo Hamburger, Machon Moresjet Asjkenaz, Bnee Berak, Israel, 1995, deel I, pag 98 e.v., dat ik hieronder samenvat.

In de meeste `moderne’ Asjkenazische siddoeriem komt deze vers, pasoek wel voor maar dit is niet de oorspronkelijke Asjkenazische noesach. Dit komt omdat veel Asjkenazische siddoeriem tekstgedeelten hebben overgenomen uit Franse, Spaanse (Sefardische) en laatstelijk ook Chassidische siddoeriem.

De meest authentieke Asjkenazische siddoeriem, zoals die van Rabbi Jehoeda hechassied (4977) en Rabbi Eliezer uit Worms, de auteur van de `Rokeach’ (4997) vermelden als uitleg, dat het tekstfragment Tsoer Jisraeel volgens Kabbalistische principes 14 woorden bevat en niet meer.

Er bestaat nog een andere noesach, die luidt `biglal avot tosjia baniem vetavie geoela livnee venehem’ dat gezegd wordt tussen `Hasjeem jimloch’ en `ga’al Jisraeel’. Dit tekstfragment bestaat nog steeds in de noesach Roma en werd door de Asjkenazische Risjoniem toegevoegd bij invoeging van pijoetiem (gedichten) van geoela als slottekst na de `geoelot’ vlak voor `ga’al Jisraeel’. Maar ook in deze noesach was er bij de Asjkenazische Risjoniem geen plaats voor de woorden `Goalenoe Hasjeem Tsewakot Sjemo Kedosj Jisraeel’.

Franse invloeden
In Frankrijk vonden de woorden `Goalenoe Hasjeem Tsewakot Sjemo Kedosj Jisraeel’ wel ingang in de siddoeriem maar beide grondleggers van de oorspronkelijke Asjekenazische minhag, Rabbi Jehoeda hechassied (4977) en Rabbi Eliezer uit Worms, de auteur van de `Rokeach’ (4997) vermelden, dat dit een `Franse fout’ is en leggen dit ook op Kabbalistische wijze uit. Het geheel van het tekstfragment vanaf `Tsoer Jisraeel’ tot en met `ga’al Jisraeel’ moet 14 woorden en 60 letters bevatten omdat op de 14e nisan 2448 anno mundi 600.000 Joden uit Egypte bevrijd werden.

Uiteindelijk zou volgens de Noesach van de Ge’oniem uit Babylonië en de eerste Asjkenazische geleerden, de Pasoek Goalenoe niet gezegd moeten worden. Deze Pasoek werd wel gezegd in Spanje. De bron van deze Pasoek in de Tefilla is te vinden in een oud-Israëlische Noesach.

 Volgens de Sefardische Minhag zegt men na de Pasoek “Hasjeem Jimloch
 Le’olam Va’ed” de Pasoek “Vene’emar Goalenoe Hasjeem Tsewakot Sjemo
 Kedosj Jisrael” en eindigt men met “Baroech Atta Hasjeem Ga’al  Jisraël”.
 Volgens deze Noesach zouden de woorden “Tsoer Jisraël” überhaupt niet
 gezegd worden.

Middeleeuwse Frankrijk
Vele Joden uit het middeleeuwse Frankrijk, die als belangrijkste Mesora (traditie) de Asjkenazische hadden, hebben de Sefardische minhag overgenomen en toegevoegd aan de Asjkenazische Noesach. Ze voegden dus “Tsoer Jisraël” en ook “Goalenoe” in, omdat dit bij de Sefardiem aangetroffen werd. Frankrijk ligt tussen Spanje en Duitsland. Daarom zijn veel minhagiem van Frankrijk doorspekt met Duitse en Spaanse Minhagiem. Hetzelfde geldt voor “Goalenoe”. Zo ontstond in Frankrijk een combinatie van de Asjkenazische en Sefardische minhag om alles tezamen te zeggen.

Toch was niet iedereen in de middeleeuwse Frankrijk het er over eens dat deze extra woorden “Goalenoe Hasjeem Tsewakot Sjemo Kedosj Jisraëel” gezegd moesten worden. De grootste geleerde uit het middeleeuwse Frankrijk, Rabbi Ja’akov zoon van Rabbi Meir, bijgenaamd Rabbenoe Tam (4860-4935) paskende (besliste) dat deze woorden, “Goalenoe Hasjeem Tsewakot Sjemo Kedosj Jisraëel”, niet gezegd moesten worden.

De enige uitzondering hierop was in Duitsland Rabbi Meir, de zoon van Rabbi Jitschak  Schatz, chazzan uit Worms, schrijver van de Pioet Akdamoet (4840). Maar Rabbi Jehoeda Hechasid uit zware kritiek op hem. Hij stelt “G’d beware ons dat hij dat ooit meende te moeten zeggen, want hij kende alle geheimen, Midrashiem en achtergronden van de gebeden”.

Mengsel
Aan het einde van de periode van de Risjoniem werden de Joden uit Frankrijk verjaagd en een aantal van hun Minhagiem kwamen in Oostenrijk, Polen en Oost-Europa terecht. Bij gebrek aan een plaatselijke, oude Minhag is in Oostenrijk en Polen vaak een mengsel verspreid van  Franse en Duitse Minhagiem.

Rabbi Mosje Isserles, bijgenaamd de Rema (4280-5332) stelt vast, dat het in Polen de gewoonte is om Rabbi Jitschak Izik Pe’er na te volgen. Hij stelt, dat men in Tsoer Jisraëel “Goalenoe” moet overslaan.

Redenen
In een aantal handschriften wordt nog opgave van redenen waarom men de pasoek “Goalenoe Hasjeem Tsewakot” moet overslaan. Rabbi Ja’akov Molin, bijgenaamd de Maharil gaf aan in de siddoer van de chazan van de Gemeente Worms, dat men veertien woorden in Tsoer Jisraëel zou moeten zeggen. Dit kan alleen gerealiseerd worden zonder toevoeging van Goalenoe.

Rabbi Ja’akov Emden schrijft in zijn Siddoer dat Goalenoe door de Asjkenaziem niet gezegd wordt maar dat dit geen goede basis heeft. Hij vindt dat men het wel moet zeggen.