In China is de regering bezig een wet te ontwerpen, die kinderen wil verplichten regelmatig hun ouders te bezoeken. In China worden de familiebanden serieus aangepakt omdat er 167 miljoen mensen van zestig jaar of ouder wonen. Als de wet aangenomen wordt kunnen ouders hun kinderen aanklagen als die niet genoeg langskomen. Hoe vaak de kinderen moeten langskomen bij hun bejaarde ouders staat niet duidelijk aangegeven. De veranderende maatschappij zorgt er voor dat ook de jongelui in China erg druk bezig zijn met hun werk en geen tijd meer hebben voor Opa en Oma. Veel ouderen worden daardoor eenzaam.
Vroeger was het normaal in China om je ouders te eren. Maar door de verzwaarde werkdruk en grotere afstanden tussen werk en ouderlijke woning, is daar nog maar weinig gelegenheid voor. Daarom geeft de Chinese regering haar oudere inwoners een instrument in handen om bezoek van kinderen af te dwingen via de rechter. Saillant detail hierbij is dat ouders in China volgens de wet maar een kind mogen krijgen. Eenmaal bejaard, mag hun enigskind hen dan helemaal alleen verzorgen.
Wat zegt het Jodendom over het eren van ouders? Het vijfde van de Tien Geboden stelt het eren van de ouders verplicht. Is China bezig de Tien Geboden opnieuw uit te vinden? Wat betekent dit Bijbelse `Eer uw vader en uw moeder?’ Eerbied voor ouders lijkt een moeilijk, ouderwets en in wezen nauwelijks bespreekbaar onderwerp. Moeilijk omdat het een emotioneel onderwerp is, ouderwets omdat onze maatschappij voornamelijk gericht is op jeugd, kracht en toekomst en nauwelijks bespreekbaar omdat de wereld om ons heen in een vacuüm rond zin, betekenis en waarden leeft.
Eerbied voor ouders is bij uitstek een normatief begrip, dat door de normenvrije wetenschapsbeoefening noodzakelijkerwijs verwaarloosd werd en langzaam in de vergetelheid raakte. De voortschrijdende rationalisering van het leven laat weinig ruimte voor aandacht voor de oudere generatie: onze economiegeconcentreerde, prestatiegerichte opvoeding laat weinig heel van de praktische beleving van dit vijfde gebod dat non-productief lijkt en niet in termen van het Bruto Nationaal Product kan worden uitgedrukt.
Fundament van de religie Toch raakt eerbied voor ouders de fundamenten van onze religie. Het confronteert ons met de boodschap van het verleden, de zin van onze traditie voor de toekomst. Veel van de educatieve problemen, waarvoor vele jonge ouders zich tegenwoordig gesteld zien, wortelen in een onjuiste interpretatie van dit gebod.
De wederzijdse verantwoordelijkheid tussen ouders en kinderen – samengevat in de hechte familieband – heeft altijd centraal gestaan in de Joodse ethiek. Het feit dat dit opgenomen staat in de Tien Geboden getuigt van het eminente belang hiervan.
Strategische positie De strategische positie binnen de Tien Geboden is opmerkelijk. Het vijfde gebod vormt de overgang tussen de eerste vier geboden, die de relatie tussen God en mens regelen en de laatste vijf geboden, die de intermenselijke relaties beheersen. De traditie leert ons, dat de eerste vijf geboden en de laatste vijf op aparte Tafelen beschreven stonden. Daarmee gaven de Wijzen aan, dat de Tien geboden twee verschillende systemen bevatten. Eerbied voor ouders werd opgenomen in de eerste categorie. Dit is op het eerste gezicht onbegrijpelijk. Eerbied voor ouders regelt bij uitstek een relatie tussen mensen. Eerbied voor ouders overbrugt de generatiekloof, een aangelegenheid, die weinig verband houdt met de invulling van de relatie tot God.
Dankbaarheid de wetsgrond? Wat vormt de achtergrond van het gebod van Eerbied voor ouders? Heeft G’d dit alleen voorgeschreven aan de kinderen om hen hiermee te wijzen op de dankbaarheid, die zij hun ouders verschuldigd zijn voor de moeite, die zij zich getroosten om hen op de wereld te zetten en groot te brengen, te kleden en te voeden tot het moment waarop zij hun vleugels kunnen uitslaan?
Dankbaarheid is inderdaad een eigenschap, die hogelijk gewaardeerd wordt. Steun voor deze interpretatie van het gebod van Eerbied voor ouders is te vinden binnen de joodse traditie. De Midrasj benadert Eerbied voor ouders in deze zin en schetst het beeld van een kind, dat zijn vader beledigt. De Midrasj vervolgt met een terechtwijzing: ‘Besef je wel wie je beledigt? Je vernedert je vader! Hoeveel heeft hij niet aan je gewerkt, hoeveel moeite heeft hij niet in je geïnvesteerd?’.
Hoezeer deze uitleg ouders, die nachtenlang opzitten om hun zieke kinderen te verzorgen, moge aanspreken, niettemin vult deze uitleg slechgts één aspect van het gebod van Eerbied voor ouders in. Het kind zou kunnen tegenwerpen, dat hijzelf nooit om het leven gevraagd heeft.
|