Gebaseerd op de voordrachten van de Lubavitcher Rebbe.

Toen reisde het hele volk Israël... en zij legerden zich in Rephiediem.... En hij [Mozes] noemde die plaats „Massa Oemerieba - Beproeving en Ruzie" wegens de [onderlinge] ruzies van het volk Israël en dat zij G-d op de proef hadden gesteld, toen zij zeiden: „Is Hasjem in ons midden of niet?" Hierop kwam Amalek en streed met Israël in Rephiediem.
Exodus 17:1-8

Gedenk wat Amalek je gedaan heeft op de weg, toen je uit Egypte trok. Hoe hij je getroffen heeft op de weg, en de krachtelozen in je achterhoede afsneed, terwijl je afgemat en vermoeid was; en G-d niet vreesde. En het zal zijn ... dat je Amalek zult uitwissen van onder de hemel; vergeet het niet. Deuteronomium 25:17-19

Het Joodse volk had zojuist een van de grootste manifestaties van G-ddelijke almacht in de geschiedenis ervaren. Tien bovennatuurlijke plagen hadden de machtigste natie op aarde in die tijd gedwongen hen te bevrijden uit de slavernij. De zee was voor hen gespleten en het manna was uit de hemel op hen neergedaald om hen te voeden. Hoe was het mogelijk dat zij nog vroegen: „Is G-d in ons midden?" Maar ja, zo is de aard van de twijfel. Er bestaat twijfel die berust op rationele vragen. Er bestaat twijfel die ontstaat uit de subjectieve motieven en behoeften van de twijfelaar. Maar er is ook een pure en eenvoudige twijfel: irrationele twijfel, die sterker is dat de rede. Een twijfel die de meest overtuigende argumenten en de meest inspirerende ervaringen tot zwijgen brengt met niet meer dan een cynisch schouderophalen. Dat was de twijfel die het Joodse volk vatbaar maakte voor de aanval van Amalek. „Amalek," in de spirituele betekenis van het woord, is de essentie van ongefundeerde, irrationele onverschilligheid. In de woorden van de Midrasj: Waarmee is de gebeurtenis (met Amalek ) te vergelijken? Met een bad met kokend water, waar geen schepsel in kan. Dan komt er een booswicht langs, die erin springt. Hoewel hij verbrandt, koelt hij het bad af voor anderen. Hetzelfde gebeurde met Israël toen het uit Egypte kwam, en G-d de zee voor hen spleet en er de Egyptenaren in liet verdrinken. Toen werden alle volken overvallen door vrees [voor Israël, voor wie G-d streed]. Maar toen Amalek kwam en hen uitdaagde, koelde hij de vrees van de volken van de wereld af, ondanks dat hij verslagen werd (Midrasj Tanchoema, Ki Tétzee 9).

Dit is de reden waarom Amalek en dat wat hij representeert, de aartsvijand van het Joodse volk en van hun opdracht in het leven is; zoals Mozes verkondigde na de oorlog met Amalek: „G-d heeft bij Zijn troon gezworen: G-d zal in oorlog zijn met Amalek in alle generaties" (Exodus 17:16). Waarheid kan logische argumenten, die ertegen worden ingebracht, weerleggen. Waarheid kan zelfs zegevieren over de zelfzuchtige drijfveren en behoeften van de mens; want het is intrinsiek aan de natuur van de mens, dat „het verstand heerst over het hart." Dat wil zeggen dat het binnen de capaciteit van een mens ligt, om een waarheid zodanig te appreciëren, dat het een onderdeel van zijn karakter en van zijn gedrag wordt. Maar de rationele capaciteiten van een mens zijn machteloos tegen de uitdaging van een Amalek, die in een kokend bad springt, die opschepperig spot met de waarheid en de meest geïnspireerde momenten van de mens afkoelt met niets anders dan een verwerpend „En wat dan nog?"

De Bottleneck
Amalek viel Israël aan „onderweg, toen zij uit Egypte trokken," toen zij op weg waren naar de Berg Sinaï, om daar de Tora van G-d in ontvangst te nemen en om daar tot Zijn volk te worden uitgeroepen. Ook hier weerspiegelt de geschiedenis de innerlijke werking van de ziel: de timing van de historische aanval van Amalek beschrijft de innerlijke omstandigheden waaronder de pest van de ongefundeerde twijfel zijn kop opsteekt.
In de Pesach Haggada zeggen we: „In iedere generatie moet men zichzelf voorstellen, alsof hijzelf uit Mitsrajiem getrokken is." Mitsrajiem , het Hebreeuwse woord voor Egypte, betekent „nauwe beperkende engte"; op het persoonlijke vlak slaat dit op wat het Chassidisme „de nauwheid van de hals" noemt; dat wat tussen het verstand en het hart zit. Net zoals fysiek het hoofd en het hart verbonden zijn door een nauwe doorgang, de nek, zo is het ook in de spirituele-psychologische betekenenis. Hoewel, zoals boven reeds vermeld werd, het verstand een aangeboren overwicht heeft over het hart, is het een uiterst moeilijke en uitdagende taak voor iemand om deze superioriteit uit te oefenen - om zijn gevoelens en behoeften te conformeren aan datgene waarvan hij weet dat het goed is. Dat is de „Exodus uit Mitsrajiem" welke iedereen en elke generatie verplicht is: de individuele uitdaging om de nauwe doorgang van zijn interne „nek" te overtuigen om de materiële verleidingen, de emotionele subjectiviteit, de ego en het zelfbelang te weerstaan, die de autoriteit van het verstand over het hart ondermijnen, en zijn invloed op het karakter en gedrag van een mens belemmeren. Zolang als iemand nog opgesloten zit in zijn persoonlijke Mitsrajiem, wordt zijn integriteit op vele manieren uitgedaagd. Zolang als hij er niet in geslaagd is om zijn verstand te maken tot de spil waaromheen al het andere draait, krijgen zijn basisinstincten en zijn primitieve eigenschappen - zoals hebzucht, boosheid, de zucht naar macht en het verlangen naar onmiddellijke bevrediging - bij hem de overhand. Maar zodra hij zijn persoonlijke „Exodus" uit de engte van zijn psyche bereikt heeft, zodra hij erin geslaagd is om zijn verstand en begrip te laten bepalen wat de waarheid is van de bepalende factoren in het leven, dan is de strijd bijna gewonnen. Hij kan dan nog wel geconfronteerd worden met negatieve ideeën en rationalisaties, maar hij is dan vrij van de vervormingen van het zelfbelang, en de waarheid zal triomferen. Hij kan dan wel in verzoeking gebracht worden door negatieve drijfveren en begeerten, maar wanneer in zijn leven het verstand over het hart regeert, zullen ze daardoor uiteindelijk in bedwang gehouden worden. Maar dan blijft er nog één vijand over, die zelfs de post-Exodus individu bedreigt: Amalek. Amalek „kent zijn Meester en rebelleert bewust tegen Hem." Amalek daagt de waarheid niet met argumenten uit, en zelfs niet met egoïstische motieven - hij negeert ze gewoon. Op het axioma: „Accepteer de waarheid, want het is waar" reageert Amalek simpel met „waarom zou ik?" Gewapend met niets anders dan zijn choetspa, springt Amalek in het kokende bad, en betwist het onbetwistbare. En daarmee koelt hij de gevolgen af.

Voorbij redenering
Hoe moet men Amalek antwoorden? Hoe moet men reageren op apathie, cynisme, de zinloze twijfel binnenin? Amalek is irrationeel en reageert totaal niet op argumenten; het antwoord aan Amalek is daarom eveneens supra-rationeel. In zijn Tanya bespreekt Rabbi Schneur Zalman van Liadi het geloof in G-d, dat een integraal onderdeel uitmaakt van de Joodse ziel. Geloof is niet iets dat verkregen moet worden; het moet alleen worden onthuld, want het is verweven met het weefsel van de essentie van de ziel zelf. Geloof, zo gaat Rabbijn Schneur Zalman verder, stijgt boven de rede uit. Door middel van geloof komt men in contact met de oneindige waarheid van G-d, hetgeen niet lukt door redenering, want het verstand is gedefinieerd en beperkt van aard. Zo verklaart Rabbijn Schneur Zalman het verbazingwekkende feit dat door de hele Joodse geschiedenis heen, vele duizenden Joden hun leven hebben gegeven voor het behoud van hun geloof en hun band met de Almachtige, met inbegrip van de velen die weinig of geen kennis en waardering hadden voor hun Jood-zijn en die dat ook niet in hun dagelijks leven uitoefenden. Op hun moment van de waarheid, wanneer zij ervoeren dat hun identiteit als Jood op het spel stond, kwam hun aangeboren geloof, een geloof dat geen grenzen of dubbelzinnigheden kent, naar het oppervlak en overweldigde al het andere.
Het Joodse antwoord op Amalek is om te herinneren. Om de reserves van het supra-rationele geloof van de ziel op te roepen, een geloof dat begraven en vergeten kan liggen onder een massa wereldse verwikkelingen en verwarringen. Een geloof, dat wanneer het weer herinnerd wordt, zich kan meten met iedere morele uitdaging, rationeel of niet.

Bron (met toestemming): Joods Leven