Na het aansteken van de lichtjes, iedere chanoeka-avond bij het vallen van de nacht eentje meer, zit het gezin rondom de chanoekija en geniet van het samenzijn, de sfeer, de lichtjes, het lekkers èn het spelletje met de dreidel.

De dreidel is een soort tol die gebruikt wordt voor een spel met munten. Vaak wordt het gespeeld met chocolademunten. De dreidel heeft vier kanten met op iedere kant een letter die een waarde heeft. Na het tollen valt de dreidel op een van de vier kanten en zo wint men, verliest men of dient men de pot te spekken. Een kinderspel dat soms best serieus wordt.

Waarom wij dit spel op Chanoeka spelen? De overlevering leert dat tijdens de opstand van ons volk tegen de Grieks – Hellenistische overheersing, de joodse les levensgevaarlijk was. Daarom hadden de kinderen naast een joodse boekrol een tolletje. Werd er plotseling gecontroleerd dan zaten de kinderen een onschuldig spelletje te spelen in plaats van het bestuderen van de Thora, wat toen verboden was. Die zwarte episode uit onze geschiedenis, die voorafging aan de redding die wij vieren op Chanoeka, willen wij in herinnering roepen.

In de loop van onze geschiedenis zijn er diepere betekenissen bij deze gewoonte gevonden. Één daarvan wil ik met u delen.

Op Chanoeka draaien wij dus met de dreidel. Op Poerim (lotenfeest) draaien wij met een ratelaar. Die gewoonte heeft een heel andere reden en achtergrond, maar is nu niet ons onderwerp. Waar de nadruk op wordt gelegd is dat beide voorwerpen draaien, maar op een essentieel andere manier: de dreidel draait door middel van een vingerbeweging aan de bovenzijde van de dreidel en de dreidel draait dan uit zichzelf verder. De ratelaar draait door een beweging van de hand van onderen en stopt zodra de hand stopt.

De symboliek hierachter wordt als volgt uitgelegd. De redding van Choenoeka begon met een wonder: de bovennatuurlijke overwinning op de overmacht van Griekse soldaten dat door het kleine aantal Israëlieten normaliter nooit had kunnen winnen. Door dit wonder werden de Joden aangespoord in actie te komen en zo is het ze gelukt om de onafhankelijkheid terug te krijgen. Door een 'vingerbeweging van Boven' draaide de 'dreidel' als vanzelf door.

Op Poerim hebben de mensen ingezien dat zij door hun slechte gedrag zichzelf in gevaar hadden gebracht. In groten getale zijn zij tot inkeer gekomen. De beweging kwam van een 'beweging van de hand van onderen' die door Boven werd gesteund.

Met andere woorden: Op sommige momenten kan de mens zichzelf redden als hij de juiste

inschatting van de situatie heeft en soms moet hij door G'd op het goede pad geplaatst worden. De dreidel is een verwijzing naar de manier waarop wij op Chanoeka gered zijn.

Het artikel is overgenomen uit “Rond de Bron” van de Stichting Joodse Kindergemeenschap Cheider nr. 50, 5774

©Rabbijn H. Groenewoudt 2013