Wanneer we aan de Hoge feestdagen van Rosj Hasjana - Jom Kippoer - Soekkot denken, dan worden we [als het goed is] gevuld met gevoel van vrees voor de Kadosj Baroech Hoe.

Op Rosj Hasjana worden wij geoordeeld. Op Jom Kippoer wordt ons lot verzegeld [het lot van niet-Joden wordt direct na het oordeel op Rosj Hasjana verzegeld], maar tot na Soekkot wordt door Hasjem nog een kiertje open gehouden voordat de definitieve verzegeling van het lot over het komende jaar werkelijk valt.

Maar wanneer we leren van Rav Shalom Arush sjlita dat Rabbi Nachman heeft onderwezen dat we niet bang hoeven te zijn tijdens Jom Kippoer, klinkt dat voor de vrome Jood toch enigszins vreemd in de oren. Toch mogen we deze hoopvolle boodschap aanvaren. Waarom?

In Likutei Moharan I:16 leert Rabbi Nachman ons dat wanneer jij jezelf beoordeeld, wordt je bespaard voor allerlei angsten en verdrukkingen. Onze Geleerden leren in Midrash Rabba Daweriem 5:5 dat wanneer er een oordeel op aarde vaststaat, er geen oordeel meer geveld kan worden Basjamajiem, in de Hemel. Hasjem's hanhaĝa - systeem hoe Hij de wereld bestuurt - accepteert slechts één oordeel waardoor er geen dubbele veroordeling bestaat in het rechtssysteem van Hasjem. Dus, wanneer jij jezelf beoordeelt en je kwade daden veroordeeld, dan mag de Hemelse rechter jou niet voor dezelfde misdaden of overtredingen veroordelen. Ook Hasjem's rechtssysteem geldt het principe van *"ne bis in idem".

Rabbi Nachman weidt verder uit betreffende dit onderwerp. Hij legt uit dat wanneer een persoon zichzelf niét zou beoordelen, manifesteert het strenge oordeel zich in de fysieke wereld waardoor hij diverse vormen van jissoeriem [lijden] zal ondergaan. Daarom is het advies van Rabbenoe Yonah - dat we dagelijks chesjbon [rekening] moeten opmaken over onze daden van die dag - zeer welkom. Hoe zijn we vandaag met onze geliefden omgesprongen, hoe hebben wij onze tijd gespendeerd, hoe hebben we gesproken tegen onze naaste en onszelf, hoe hebben we vandaag gedawned [gebeden], enzovoorts. Een ieder die dagelijks al zijn daden, echt al zijn daden, beoordeelt en veroordeelt van de laatste 24 uur, kan niet door de Hemelse Rechtbank meer veroordeeld worden.

Zelfbeoordeling is daarom een essentieel onderdeel van onze dagelijkse gebeden. We moeten Hasjem alles vertellen. Goede dingen die wij hebben gedaan, dingen die wij minder goed hebben afgehandeld, zondige daden - gedachten en woorden. Kortom zonder remmingen moeten we alles aan Hasjem vertellen. Al is de daad het ergste wat je maar kunt bedenken. Vertel het Hem, maar heb wel berouw en beloof om de volgende keer beter te doen of het te laten. Vraag ook om Zijn hulp in dit proces. Dagelijks.

Door zelfbeoordeling, dus een chasjbon opmaken, laat je aan Hasjem zien dat je niets onder de tapijt probeert te vegen, maar dat je oprecht bent en je open naar Hem durft op te stellen. Door alles te bekennen en toe te geven dat het fout was, roept je de Rachmones [genade] en medeleven van Hasjem over jezelf uit. Sjlomo Hamalech benadrukt in Misjle/Spr. dat degene die toegeeft aan Hasjem en werkelijk zijn best doen om die zonde te voorkomen, zal in de toekomst getroost worden.

Maar Rav Arush leert verder in het artikel “The No Fear Yom Kipur” dat chesjbon opmaken ook betekent dat je jouw goede daden die Hasjem ervoor gezorgd heeft dat jij die hebt kunnen doen, de revue passeert. Hem met overvloedige woorden bedanken dat Hij jou de gelegenheid heeft gegeven die mitswot te kunnen doen, is een grote aanbeveling van Rav Arush.

Sla geen dag - zelfs geen Sjabbatot en Jamiem Toviem - over om de chesjbon op te maken. Hoewel Sjabbat een dag is van vreugde en plezier, ligt de focus van Sjabbat op dankbaarheid en lofprijzingen naar Hasjem. Wanneer je gewend bent om dagelijkse chesjbon op te maken, heb je de drang dit ook op Sjabbat te doen. Want chesjbon opmaken is, zoals in de vorige alinea geleerd, gekoppeld aan dankbaarheid aan Hasjem. Dit concept ligt verankerd in Halacha. De Rama leert dat wanneer iemand plezier heeft [of terug krijgt op Sjabbat] door te huilen waardoor hij zichzelf dus van enige verdriet verlost, is hij op Sjabbat toegestaan te huilen [Rama, Sjoelchan Aroech, Orach Chaim 288:2]! Vanuit deze halacha is iemand ook toegestaan plezier te beleven aan zelfbeoordeling en tesjoeva te doen op Sjabbat; zeker wanneer hij weet dat zijn ziel hiermee gereinigd wordt!

Volgens de heilige Tanna moet men van Rabbi Eliezer tesjoeva doen op Sjabbat voor het geval dat hij op zondag komt te sterven [dit naar aanleiding van Avot D'Rebbe Natan 15: "Doe dan vandaag tesjoeva, want morgen kan het zijn dat je sterft, op die manier moet je je hele leven bezighouden met tesjoeva".]. Met andere woorden, tesjoeva en zelfbeoordeling moeten een dagelijkse inspanning zijn.

Sjabbat en Jom Kippoer, wat door de Tora Sjabbat Sjabbaton worden genoemd, zijn speciale dagen om tesjeova te doen, omdat je dan op die dagen op een hoger spiritueel niveau staat. Wat een hasjgacha - voorzienigheid van Hasjem - dat het woordje Sjabbat dezelfde wortel heeft als tesjoeva [berouw, maar lett. teruggaan naar Hasjem]: sjin, bet en taf. Dan niet te spreken wanneer Jom Kippoer zoals dit jaar op Sjabbat valt!

Zodra iemand deze wereld verlaat, kan hij niet meer tesjoeva doen. Door dagelijkse zelfbeoordeling in deze wereld te doen, zal hij het ongekend lijden in de volgende wereld vermijden. Dat lijden in de volgende wereld is onder meer dat wanneer iemand sterft, zullen de begeleidende engelen zijn ziel leiden naar duizenden verschillende paden. Ieder pad heeft een angstaanjagende arm die de ziel probeert te grijpen om hem in gehinnom te gooien. Maar er is één pad dat "het pad van het leven" wordt genoemd. Dit pad is eerst donker, maar gaat dan over tot een fel licht [Minchat Yehuda van Rabbi Chaim David Azulai, de Chid'a, in de naam van Rabbi Chaim Vital]. Tesjoeva is het 'pad van het leven' dat donker kan lijken wanneer je deze vergelijkt met de valse glinsteringen van al dat materiële moois die wij om ons heen hebben en zien. Echter het pad van tesjoeva leidt naar een eeuwigheid van helder licht en een onbeschrijfelijke voldoening. Al die zogenaamde mooie, materiële zaken leiden ons juist naar gehinnom.

Rabbi Nachman legt in Likutei Moharan I: 52 uit dat je een fout, slechte gewoonte of karakterfout een voor een onder de aandacht moet nemen. Dagelijks moet je er voor bidden dat je deze fout, slechte gewoonte of karakterfout kunt overwinnen en corrigeren. Vervolgens ga je naar je volgende tekortkoming, fout, of dergelijke. In verloop van jaren zal deze dagelijkse chesjbon wonderen met jezelf doen.

*Footnote: Deze leer is in het verlengde van de Hasjkove van de RaMCHaL over lasjon hara en Rosj Hasjana vanuit de Hasjkove waar de RaMCHaL [Hanaĝa Hajichoed] meer feiten over de rechtsgang van Bejt Din basjamajiem onthult.

©Jodendom-online 2017