Afbeelding: Floris Kayim
De mensheid leeft en verandert en de maatschappij moet ervoor zorgen dat ‘het’ leefbaar blijft voor elkaar met inachtneming de ruimte voor ieders ontwikkeling en vrijheid. De politiek speelt hierbij natuurlijk een grote rol. Zij maakt wet- en regelgeving voor nieuwe situaties, zij voorziet modegrillen en veranderingen en reageert daar op, het liefst proactief. Regeren is immers vooruitzien.
Wij, religieuze mensen, moeten ook mee met deze bewegingen. Maar onze religies zijn niet met coalities en achterkamertjespolitiek tot stand gekomen. Onze uitgangsposities liggen in eeuwenoude voorschriften. En het is dan ook een extra uitdaging om op al die moderne impulsen correct te reageren. Maar we moeten die uitdaging wel aangaan, anders verliest de religie haar actualiteit en betekenis voor de maatschappij. Iets wat we toch al veel te veel zien.
Het laatste decennium - eigenlijk sinds 9/11- is veiligheid en beveiliging een enorm onderwerp. Binnen het Jodendom speelt de vraag: hoe passen we alle noodzakelijke veiligheidsmaatregelen toe met inachtneming de Torawetten. Maar ook: welke beveiliging wordt er verwacht vanuit de Tora? Het Jodendom zou haar naam geen eer aandoen als zij niet op grote schaal over deze actuele issues zou hebben nagedacht en met oplossingen en aanbevelingen zou komen voor deze hedendaagse problematiek. In dit artikel een zeer willekeurige keuze van enkele casussen.
Laten we het bijvoorbeeld eens hebben over het spanningsveld dat er is tussen de sjabbatrust en alles wat op de sjabbat niet mag en de nieuwste technologieën op het gebied van beveiliging. Oftewel: mag je nog wel een gebouw in als dat bewaakt wordt door camera’s en jij dus op de beelden te zien bent? Mag je mensen laten bewaken bij de synagogen op sjabbat, terwijl je weet dat deze mensen de sjabbatrust zullen breken vanwege die beschermende taak? Maar ook: hoe ver moet je gaan in het wantrouwen van onbekenden die de gebouwen willen bezoeken? Hoe verhoudt zich dat met “heb uw naaste lief..”?
Deze vragen moeten worden beantwoord. Als je niet in staat bent om vanuit je religieuze bronnen adequate antwoorden op deze vragen te vinden, dan mis je een trein en dus de passagiers.
En we hèbben antwoorden. Toegesneden op iedere situatie, beslist een verantwoordelijke rabbijn hoe wel of niet te handelen. Het is maatwerk. Want iedere situatie is anders. Maar er zijn richtlijnen, er is jurisprudentie, er is informatie.
Eén van de onderwerpen waar al langer ervaring mee is, is de camerabewaking rondom gebouwen. Op sjabbat mogen we noch fotograferen noch gefotografeerd worden. Dit valt onder het sjabbatverbod van schrijven, tekenen, schilderen. Dus dan maar geen camera’s? Ze zijn toch voor onze veiligheid?
De oplossing is als volgt: sjabbat is een dag die we bewust moeten beleven. Als er dingen met ons gebeuren waar wij geen weet van hebben, kan ons dat niet worden aangerekend. Vandaag worden we allemaal continu in de gaten gehouden “big brother is watching you” (niet alleen de echte Big Brother, helaas). Dit gebeurt door satellieten op grote afstand. Mag ik daarom niet meer de straat op sjabbat, immers de satelliet “ziet” mij? Nee, dit is onbewust en ongewild.
Cameratoezicht bij onze gebouwen is niet anders. Die camera’s zijn niet bedoeld voor mij, niet geïnteresseerd in mij, zij hangen daar om individuen vast te leggen, die daar helemaal niets te zoeken hebben. Vanwege het principe dat zaken die je onbewust doen, niet strijdig zijn met de sjabbatwetten, worden beveiligingscamera’s door veel rabbijnen toegestaan.
Een ander voorbeeld: Als ik op sjabbat naar mijn Amstelveense synagoge wandel, doe ik dat onbewaakt. Ondanks dat ik zichtbaar joods-orthodox ben, loop ik rustig langs de straten. Ik voel me veilig en heb ook geen reden dat niet zo te voelen. Totdat ik het synagogencomplex nader.
Daar staan bewakers uit onze eigen achterban, de Amstelveense politie en de Koninklijke Marechaussee om ons te bewaken. Gemiddeld vijf man sterk (dat, dat nodig is in Nederland van 2016 is een treurige zaak, maar niet het onderwerp van dit artikel). Deze mannen werken op sjabbat voor ons. Dus komt de vraag op: ik houd mij nauwgezet aan een werkverbod maar al deze mannen en vrouwen werken wel voor mij!? Hoe verhoudt zich dat met elkaar?
De joodse wet is hierover heel duidelijk: wie zelf geen sjabbat hoeft te houden, kan ervoor kiezen op sjabbat ten behoeve van zichzelf voor een synagoge te werken. Ook de opdrachtgever moet niet sjabbat-plichtig zijn. Aangezien men veel goeds over onze overheid kan zeggen maar niet dat zij sjabbat dient te houden, kan zij haar personeel opdragen, ten behoeve van de joodse gemeenschap, aan te treden.
Is dan overal een mouw aan te passen? In feite is die vraag niet correct. De vraag moet zijn: is de veiligheid zodanig in het gedrang dat alles toegestaan moet worden? Want als dat zo is, en helaas is dat nu zo, dan gaat het leven beschermend optreden boven de sjabbatrust. En zoeken we naar de mogelijkheden om de diensten door te laten gaan en de bijeenkomsten veilig te maken, zelfs als dat ten koste zou gaan van de door ons zo hoog geschatte sjabbatrust.
Het Cheider is natuurlijk dicht op sjabbat maar is zodanig herkenbaar als joodse locatie dat de overheid heeft besloten om de school continu te bewaken. Onze leerlingen en leerlingetjes banen zich dan ook vrolijk een weg tussen marechaussee- en politiebewaking door naar hun schoolklas. Joods wettelijk is hier niets te bespreken. Maar ons hart bloedt. Laten we bidden dat snel de dag moge komen dat alle energie en financiën die nu gebruikt wordt voor de bescherming tegen de Kwaden in de wereld, zal kunnen worden gebruikt voor mooie en positieve dingen voor ons allemaal.
Het artikel is overgenomen uit “Rond de Bron” van de Stichting Joodse Kindergemeenschap Cheider nr. 62, 5776/2016
[red. Jodendom-online: u kunt het Cheider financieel steunen om onze school nóg veiliger te maken. Zie hier of neem contact op het onze secretariaat voor meer informatie]
©Rav Groenewoud 2016
|