Vrije wil
Hasjem zegt in 7:3 dat Hij par’oh’s hart zal verharden. Het resultaat zijn de straffen (plagen) over Egypte zijn. In hoeverre is er sprake van (zachte) dwang of vrije wil tav of van de par’oh?
RaMBaN leert dat Egypte alleen voor de slavernij en de vervolging werd gestraft dat plaats vond voordat par’o gedwongen werd. Deze zonden door het volk te vervolgen en te onderukken middels oa. slavernij is onder vrije wil van de par’oh en Egypte gebeurd.
RaMBaM vraagt zich af of iemand in staat is zo zwaar te zondigen of zoveel zonden kan plegen waardoor hij niet de toestemming krijgt om berouw te hebben. Het hart van par’oh werd verhard. Maar waarom werd Mosje door Hasjem naar par’oh gestuurd als zijn verzoek toch geweigerd zou worden? Dan zouden de mensen weten dat de Heilige – Geprezen is Hij – het berouw van de zondaar tegenhoudt zodat de zondaar niet in staat is om berouw te krijgen, maar zal sterven om de zonde dat hij in vrije wil heeft gepleegd.
Rabbi Sjimon ben Laskisj leert dat wanneer je Hasjem bespot, dat je drie waarschuwingen van Hem krijgt wanneer je geen berouw toont. Daarna sluit Hasjem de deur naar berouw en straft je voor de zonden.
Rasji zegt dat Hasjem bij de eerste vijf plagen niet aan par’ohs vrije wil kwam. Hij gaf hem de gelegenheid om zelf te kiezen of hij Hasjem zou weerstaan of niet. Wanneer par’oh ware berouw zou hebben getoond, dan zou berouw ook geaccepteerd worden en meerdere straffen zouden hem bespaard zijn gebleven. Maar het tegendeel gebeurde. Par’oh koos ervoor geen berouw te tonen voor zijn zonden. Zelfs tijdens de laatste vijf plagen dwong Hasjem par’oh niet om te zondigen. Par’oh gedroeg zich als iemand waarvan de activiteiten beïnvloed worden door vreselijke pijn en wiens dokter een pijnstiller toedient. Het is dan aan de patiënt welke activiteiten hij onder de pijnstiller doet. De dokter faciliteert enkel. Zo is het ook met het hart van par’oh. Het verhardde hart van par’oh zorgde er alleen voor dat hij middels zijn vrije wil makkelijker een keuze kan maken op een rationele wijze: het volk laten gaan of niet laten gaan.
Rasji legt uit dat Hasjem zag dat gojiem geen geestlust bezaten om met hart en ziel te bekeren. Vandaar dat Hasjem het hart van par'oh verhardde en zijn wonderen liet toenemen, zodat de goiem zouden erkennen dat Hasjem Almachtig is. Daarnaast strafte Hij de Egyptenaren zodat Israel zouden horen en vrezen, want er staat in Tsefanja 3:6-7 geschreven dat Hij volkeren uitgeroeid heeft, hun vestingwerken heeft verwoest... Ik zei: jij zult Mij ten minste vrezen, jij zult zedeleer aannemen. Bij de eerste vijf plagen lezen we daarom: het hart van par'oh was verhard (vs. 8:11). Hij deed dit zelf. Pas in 9:12, de zesde plaag, lezen wij wajechazeq HASJEM 'et-lev par'oh... Hasjem verhardde het hart van par'oh.
Toch zien wij verschillen. In 8:11 lezen wij het woordje hachbed, wat verstokken of koppig betekent en in 9:12 is er sprake van chazeq, wat verzwaren of versterken betekent.
Par'oh maakte zichzelf, tijdens de eerste vijf plagen, koppig. Toen hij zichzelf zodanig koppig had gemaakt, was hij niet meer instaat spijt te betuigen.
9:27 chat'tie hapa'am...deze keer heb ik (zo zegt paro) gezondigd. Dit is een bijzondere opmerking van de paro.
Gaf hij zijn zonde tov Hasjem aan Mosje toe?
Waarom liet hij het volk dan tóch niet gaan en...
wat bedoelt paro met 'deze keer'?
Wat is deze keer bijzonder tav de andere keren?
Rabbi Sprecher legde dit uit. Hoor maar. Tis is wel in Engels en we gebruiken de Artscroll Cheomasj blz. 338.
|