Tien dingen die in de schemering van Erev Sjabbes zijn geschapen:
- Opening van de aarde (voor Korach)
- opening van de bron (vor het volk in de weostijn)
- De mond van de ezel (Bil'am)
- de regenboog
- de manna
- stok van Mosje
- de sjamir
- het Script (Alef-Bees dat kedoesja bezit)
- de gaveur en
- de Stenen Tafelen
In de eerste pasoek van de Tora staat Vs. 1:1... bara’ ‘elokiem… schiep G’d... RaMBaM legt uit dat bara’ ook jotser of ‘oseh hadden mogen zijn. Het zijn allemaal woorden voor maken, scheppen. Waarom staat in de Tora toch bara’? De Kabbalah leert dat er vier werelden bestaan:
- Atsiloeth: De wereld van Atsiloeth is niet te vergelijken met de werelden Beriah, Jetsirah en Assia onderling. Atsiloeth is een opzichzelfstaand feit. Atsiloeth komt van het woordje netsar, gescheiden, niet verplaatst of veranderd, maar gescheiden van de drie lagere niveaus.
- Beriah: Beriah betekent jesj me-ejn: iets van niets. Waarom staat in de Tora toch bara’? Bara’ is de eerste niveau van jesj, iets. Het is de eerste en zo’n verfijnde potentie (bekoach) wat in het Hebreeuws geen woord bestaat die dat woord uitdrukt. Het is als het ware zo verfijnde potentie, dat wij het met “het begin of met de aanvang van jesj” kunnen omschrijven. Dus dat amper “iets” is al “iets” dat buiten Hasjem om bestaat: creatio ex nihilo. Dat staat voor Beriah.
- Jetsirah: formatie. Dat verfijnde potentie van de jesj wordt geformeerd.
- Assia:de level dat de geformeerde jesj al geheel gevormd is.
Bara’ is de eerste niveau van jesj, iets. Het is de eerste en zo’n verfijnde potentie (bekoach) wat in het Hebreeuws geen woord bestaat die dat woord uitdrukt. Het is als het ware zo verfijnde potentie, dat wij het met “het begin of met de aanvang van jesj” kunnen omschrijven. Dus dat amper “iets” is al “iets” dat buiten Hasjem om bestaat: creatio ex nihilo. Dat staat voor Beriah. Jetsirah betekent formatie. Dat verfijnde potentie van de jesj wordt geformeerd. Assia is de level dat de geformeerde jesj al geheel gevormd is.
Vs. 2 ...chosjech...duisternis.... In Jesjajahoe 45:7 staat Jotzer ‘or oevore' chosjech, ‘oseh sjalom oevore' ra'; anie HASJEM, ‘oseh chol-‘elleh... Ik vorm het licht en laat duisternis ontstaan; ik maak vrede en laat kwaad ontstaan; ik ben HASJEM, die alle deze dingen doet. Laten ontstaan is niet vormen of scheppen. Dit betekent dat de duisternis slechts een gevolg is van het door Hem laten verdwijnen van het licht. Als iemand het licht in de nacht uitschakelt, kunnen wij wel zeggen dat hij het donker heeft gemaakt, maar dat is niet juist. Door het licht uit te schakelen, ontstaat er duisternis. Maar hij heeft die duisternis niet gemaakt.
De traditie leert dat voordat licht en duisternis door G'd werd gescheiden, dat zij in een "mengsel" functioneerden. Als het ware werden lapjes van licht en duisternis met de een en de andere vermengd.
Vs. 5...wajehit- 'erev wajehie-voqer jom 'echad... en daar was avond en daar was ochtend, één dag ...Wij lezen ipv 'eerste dag' (ri'sjon) 'één dag'. De geleerden ons dat op deze dag G'd EEN was, omdat deze pasoek opgevat kan worden als "de dag van de Een en Enkel. Op deze dag was G'd nog steeds de enige Wezen in het bestaan. Rasji leert ons dat de engelen namelijk op de tweede dag werden geschapen.
Tijdens de kiddoesj kregen wij vanmiddag een drosje en hebben wij o.a. het volgende geleerd:
- Chava voegde iets aan het verbod van het eten van de vrucht toe (welo' tig'oe bo... en haar niet aanraken... (Vs. 3:3. In het Jodendom kennen wij vele moekzes (omheining om de mitswes heen) om ons te beschermen tegen het overtreden van de mitswes. Echter mag je niet op eigen houtje de mitswes verzwaren. Hiervoor heb je een rabbijn/rabbinaat nodig. Chava had in dit geval eerst met Adam (in de rol van de rabbijn) in overleg moeten gaan en voor kunnen stellen of het niet beter is om het verbod van het eten van de vrucht te verzwaren door de boom überhaupt niet aan te raken. Thuis heb ik in de choemasj dit na gelezen en las in het commentaar van Rasji ook: ...daarom kwam zij tot vermindering [nl het eten, dat we verboden was]; dit is wat er gezegd is: voeg niets toe aan Zijn woorden (Spreuken 30:6), want het toevoegen leidt ten slotte tot verminderen.
- De slang drukte Chava tegen de boom aan: lo'-mot temoetoen...zodat je niet zal sterven... Zie je nu wel dat je door het aanraken van de boom niet doodgaat? Waarom zal dit ook niet gelden voor het eten van de vrucht?" (Bereesjiet Rabba 19)
- Chava gebruikte geweld om Adam te laten eten: natnah-lie min-ha'ets wa'ochel...zij gaf mij van de boom en ik at... ipv van natnah-lie min-haprie wa'ochel... zij gaf mij van de vrucht en ik at... (Vs. 12) Hier wordt geïmpliceerd dat Chava een stuk hout van de boom gebruikte en Adam onder dreiging hem met dat hout in elkaar te meppen als hij zou weigeren van dat vrucht te eten. Bereesjiet Rabba 19 leert ons dat zij dit deed om de volgende reden: gestel zij zou sterven omdat zij van de vrucht had gegeten, dan zou Adam blijven leven en een andere vrouw huwen.
- Waarom werd Adam als laatste, Chava als tweede en de slang als eerste gestraft en wat is het verschil tussen de straffen voor de slang en Chava en de straf voor Adam? Toen Adam tegen Hasjem zei: ha'isjah 'asjer natatah 'imadie hoe' natatah-lie min-ha'ets wa'ochel... de vrouw die Jij mij gegeven heeft, zij gaf mij van de boom en ik at.... Zo-even leerden wij dat wij rabbinale autoriteit nodig hebben voor halacha. Behalve als het om kasjroet(wat kosjer is om te eten en wat niet) gaat. Een zeer betrouwbaar vroom mens volstaat wanneer je een kasjroet-vraag stelt om uitsluitsel. Vanuit dat oogpunt mogen wij deze vers ook benaderen:
- Jij gaf mij deze vrouw, en dus ís zij betrouwbaar vroom mens omdat Jij haar gegeven hebt,
- omdat zij een betrouwbaar vroom mens is, mag ik haar advies omtrent kasjroet aannemen.
Adam had dus vanuit Halacha een punt en werd daarom het minst en als laatste gestraft. De slang en Chava daarentegen is het anders. Wanneer jij iemand doelbewust misleidt om hem of haar off derech te krijgen (dus haar/hem tracht te laten zondigen), ongeacht wat dat persoon ook doet, ben jij áltijd schuldig. De slang verloor zijn poten en moet vanaf dat moment altijd kruipen. De vrouw was ook schuldig. Ze had moeten overleggen met Adam alvorens zij ook maar iets besloot. Chava was echter bevangen door de charme van de slang. In Bereesjiet Rabba 18 leren wij namelijk dat hij een oogje op haar had laten vallen toen hij Adam en Chava naakt met elkaar in het openbaar zag functioneren. Daarom werd de slang ... hajah 'aroem michol chajah... het listigste van alle dieren genoemd (Vs. 3:1). Chava kreeg de straf dat zij met pijn en moeite kinderen zou baren. Overeenkomst tussen de straffen voor Chava en de slang is dat zij allebei lichamelijke zware straffen kregen en Adam kreeg in verhouding een veel lichtere straf (hard werken voor de kost) tav die twee.
- wat is het verband tussen Haman en de overtreding van het eten van de verboden vrucht?Nergens in de Tora (dus we hebben het niet over de TeNaCH) valt de naam "Haman". In vers 3:11 staat ...hamin ha'ets... van de boom... De stam van hamin is hetzelfde als Haman: he-mem-noen. Daarom mogen wij stellen dat dit de enige plaats is in de Tora waar zijn naam genoemd wordt. Daarom is hier in dit verhaal en die van Haman een parallel: Haman had alles: aanzien, rijkdom, kinderen, hij had álles, maar kon het niet verkoppen dat die ene Jood Mordechaj leefde. Adam en Chava hadden in Gan 'Eden alles: aanzien, rijkdom, kinderen, zij hadden álles, maar zij konden niet verkroppen dat zij niet van die ene boom mochten eten.
|